Таргет Тврдина е високопрофилен случај кој во судница го донесе човекот што важеше за недопирлив – Сашо Мијалков. Од спротивната страна, на столчето за сведоци, седи неговиот претходник во УБК – Зоран Верушевски. Едниот е повеќе мачо и бизнисмен, а другиот е смирен професор. И двајцата ја водеа институцијата со најлош демократски рејтинг во земјава и една од оние кои низ годините и отсуството на надзор акумулираше прекумерна моќ. Иако не во исти размери, скандали и контроверзи проследени со обвинувања за злоупотреби го следеа и времето кое Зоран Верушевски го мина како директор во службата. Деновиве се и двајцата актуелни по исказот на Верушевски со кој ги доведе во прашање т.н. „бомби“. Павле Трајанов обвини дека таквите постапки му помагаат на Мијалков.
Првиот контакт со професорот
Годината е 2010. Звонко Костовски и Ѓорѓи Лазаревски работат во УБК кога откриваат дека се врши нелегално прислушување на министри, функционери, новинари, активисти, опозицијата. Лазаревски и Костовски ќе направат план – Костовски ќе ги прави копиите од контроверзните фајлови, а Лазаревски ќе ги изнесува од зградата на УБК и ќе ги енкриптира на приватен компјутер.
Во почетокот, двајцата работат сами. Но, опсегот на злоупотребите расте со неверојатна брзина и тие набргу откриваат дека прислушувана е дури и нивната надлежна министерка Гордана Јанкуловска.
Тогаш решаваат дека ова е преголем залак за нив и му пристапуваат на Зоран Верушевски, претходникот на Сашо Мијалков и нивен поранешен шеф.
“И јас и Звонко му верувавме на Верушевски”, ќе рече Лазаревски во првото интервју во 2016 година за НОВАТВ. Тогаш ќе открие за прв пат како оперирале мистериозните свиркачи и кој каква улога имал во процесот на откривање на таканаречените “бомби”.
“Тој ни беше надлежен, тој е професор и тој ме научи дека корупцијата е најголемата закана за една држава”, изјави Лазаревски, кој е единствениот од тројцата кој досега јавно зборуваше за протекувањето на нелегално прислушуваните разговори во УБК.
Звонко Костовски е уплашен и не сака да се гледа со Верушевски. Но, стариот шеф и почитуван професор е убедлив во тоа дека тие двајца се на вистинската страна. Сите го знаат планот кој го прави професорот, како што раскажуваше Лазаревски. А тоа е дека бомбите се изнесуваат како и досега, Лазаревски му ги предава на Верушевски, а Верушевски колекцијата ја носи во Социјалдемократскиот сојуз. Прво претседател е Бранко Црвенковски, а потоа Зоран Заев.
Кога Верушевски се протна во УБК под стражата на Мијалков
За вмешаноста на Верушевски во аферата со прислушуваните материјали, јавноста ќе чуе дури на 23 јануари 2015 година кога тој ќе биде уапсен поради поседување пиштол и порнографски материјали. Но, МВР ќе соопшти дека тие пронашле и други документи и фајлови кои можеби водат кон потешки кривични дела. Подоцна, на 8 фебруари, ќе одекне веста дека Звонко Костовски, Ѓорѓи Лазаревски, Зоран Верушевски, Соња Верушевска и Бранко Палифров се обвинети во случајот со кодно име “Пуч”. Делото е шпионажа.
Тогаш јавноста прв пат ќе слушне за нив. На 9 фебруари Зоран Заев, претседателот на СДСМ, по долгите најави ќе ја пушти првата бомба. Ќе обелодени дека во МВР се злоупотребувала опремата за прислушување за лични и партиски цели по нарачка и егзекуција на самиот партиски врв – братучедите Сашо Мијалков и Никола Груевски. Веќе е јасна улогата на поранешните и актуелните разузнавачи. Јавноста е веќе зовриена по објавите од бомбите. Се протестира. Тројцата разузнавачи стануваат симбол на свиркачите во Македонија. Тие се по судови и во притвори.
“Ова не е правда, ова е партиско-системска патологија-агресија врз слободата и демократијата, врз владеењето на правото и правната држава, врз човечкиот интегритет и достоинство. И јас, како Зоран Заев овој суд не го признавам, затоа што тој не може да го сопре времето на слободата, и демократијата која со сета своја сила доаѓа во Македонија.“ – изјави Верушевски во тоа време додека се чекаше разврска на случајот за “Шпионажа”.
Власта тврди дека тие работеле за странски служби и жолти комбиња.
Како што ќе се менува политичката клима, така нештата ќе се олеснуваат за обвинетите во “Пуч”, како и за Зоран Заев кој и самиот е обвинет за насилство врз државата. Освен Звонко Костовски кој ќе признае вина и ќе остане три години во затвор, за Верушевски и Лазаревски нештата ќе се сменат на подобро. Особено за Верушевски. Ќе се склучи Пржинскиот договор со кој ќе треба да почне крајот на длабоката политичка криза која ќе ја предизвика корумпираната и авторитарна власт, а искрата ќе ја потпалат бомбите изнесени од УБК под стражата на Мијалков.
Со Пржинскиот договор ќе се формира и Специјалното јавно обвинителство поради недовербата во Државното обвинителство која во тој момент е огромна. Тие треба да ги истражат случаите на висока корупција и криминал кои произлегуваат од нелегално прислушуваните материјали. По договорот, Лазаревски оди на слобода во декември 2015. Верушевски е пуштен во домашен притвор со гаранција во недвижен имот. По изборите во 2016 година победува СДСМ. На 1 јуни формираат влада. Набргу Специјалното јавно обвинителство го презема предметот “Пуч”.
“Јас бев единствениот линк кој ги поврзуваше најавените „бомби на Заев” и УБК. Доколку јас не укажев дека сум соработувал со Зоран Верушевски (екс-директорот на Управата за безбедност и контраразузнавање), „бомбите“ ќе останеа да висат како паднати од небо, создадени во „жолтите комбиња. На 7 февруари 2015, мојот колега Ѕвонко Костовски ми организираше состанок во МВР, на којшто укажав на надлежните дека во Одделот за оперативна техника се врши нелегално тонско снимање, дека во подолг период заедно со Ѕвонко собиравме докази за нелегалните активности и дека тие докази јас му ги предадов на поранешниот директор на УБК Верушевски. Инаку, јас и Ѕвонко, заеднички решивме дека токму Верушевски е човекот кому треба да му укажеме за нелегалните активности кои ги забележавме, а одлуката како тоа да стаса до јавноста на безбеден начин и како да се обезбеди судска разрешница, му ја препуштивме нему.Товарот на истрагата беше речиси целосно насочен врз Ѕвонко, бидејќи тој беше актуелен вработен во МВР, а јас 16 месеци пред тоа, дадов оставка под притисок и закани, но тоа беше и тактичка одлука која ја донесовме заедно со Верушевски”, сведочеше Ѓорѓи Лазаревски.
Што (не) кажа Верушевски
Самиот Заев иако во мал број наврати, ќе ги легитимира јавно како свиркачи и патриоти. На денот на пуштањето на втората бомба во Универзалната сала којашто беше своевиден партиски триумфален собир, Заев ќе им оддаде почит на тројцата свиркачи кои тогаш се во притвор.
“Никола Груевски го откри совеста на совесните кои своите живот ги ставија на коцка за да ја спасат Македонија од коцкарската власт.Патриотите на Македонија ги обезбедија документите и доказите. Сакам да им оддадеме почит на овие храбри луѓе на кои им ја должиме Вистината за Македонија”, ќе изјави Заев во Универзалната сала во февруари 2015.
Верушевски во меѓувреме стана висок советник за национална безбедност на Зоран Заев. Партијата отворено го промовира како патриот, херој, свиркач. Често се гледаше во друштво на партискиот претседател и подоцна премиер. За него дури се пишуваше дека може да е следниот директор на контраразузнавањето. Заев и јавно посочуваше дека “професорот е одличен кандидат”. Доби и партиска функција – претседател на партиската комисија за внатрешни работи на СДСМ.
Верушевски, Лазаревски и Заев ќе се појават во Специјалното јавно обвинителство за случајот “Таргет-Тврдина” во 2017 како сведоци против Сашо Мијалков и Никола Груевски кои се обвинети за нелегалното прислушување. Ќе сведочи и Ѓорѓи Лазаревски. Неговите изјави во кои секогаш кажува дека тој му ги предавал бомбите на Верушевски, се слушаат речиси три години, а истото ќе го соопшти и во судница.
Верушевски малку зборува и вешто ја избегнува јавноста. Се до изминатиот понеделник кога на сведочењето во судница во случајот “Таргет-Тврдина” даде збунувачка и двосмислена изјава. Јавноста ја толкува не само како негово дистанцирање од бомбите, туку и калкулативност околу мотивите откако тој во суд изнесува сомнежи за начинот на кој се чувале и обработувале податоци.
“Факт е дека таа документација доживеа стравотна модификација и компромитирање и сето тоа се случува по моето лишување од слобода”, рече Верушевски.
Тој сведочи дека Лазаревски е едно од повеќе лица кои носеле такви материјали во партијата. Истите му биле предавани на раководството, а рече дека уште во 2010 година со ова бил запознаен и Бранко Црвенковски кој е на чело на партијата до 2013 година. Со Лазаревски не зборувал, бидејќи дал лажен исказ за него кога тврдел дека нему му ги давал бомбите.
“Тоа лице имаше започнато комуникација со партијата уште пред моето доаѓање во Македонија од Италија и продолжив да комуницирам до 2014 година. Да биде јасно, таквата документација била во партијата. Документацијата цело време беше во партијата и со неа управуваше лидерот на партијата, рече Верушевски.
Тој исто така рече и дека екс лидерот на СДСМ Бранко Црвенковски бил запознат со дел од документацијата додека бил лидер на СДСМ”.
Оваа изјава вчудоневиди многумина. Се постави прашањето зошто Верушевски дозволи јавноста да верува дека тој е свиркач, зошто, ако е така како што тврди, не спречил Лазаревски да шири лаги бидејќи тој тие тврдења ги повторува подолго време јавно. Одредени медиуми пишуваат дека е важно што стои во првата изјава на Верушевски кога како сведок на СЈО доаѓа да даде исказ во обвинителството во време на истрагата. Дали е таа иста со онаа дадена денеска.
Верушевски е исчезнат за коментари и објаснувања за овој пресврт во судницата. Исто како што исчезнува и претходните недели кога судот не може да го најде ниту дома ниту на работа во Владата за да му достави покана за да сведочи на суд.
Победници и губитници
Но, нештата стануваат необични многу пред ова. По смената на власта Зоран Верушевски станува советник на премиерот. Тоа се обзнанува дури откако на прес конференција новинари ќе прашаат што правел тој со премиерот во работна посета во Израел. Се стекна впечаток дека владата не се брзаше да го рекламира овој кадар, иако станува збор за човекот кој важи за еден од одговорните храбри патриоти кои помогнале да се откријат системски злоупотреби и да се сруши режим.
Верушевски често може да се види и во просториите на СЈО како гостин на Специјалната јавна обвинителка. Најмалку двајца новинари на ИРЛ го сретнале професорот во обвинителството, а дузина сведоци од редот на вработените и гостите во изјави за ИРЛ го сведочат истото. Не се познати причините за неговите посети. Неговото ослободување доаѓа откако Јанева ги презема случаите против него.
Во меѓувреме, одредени случувања сигнализираат недоверба во процесите на општествено и политичко ниво. Еуфоријата спласнува, се чека на ветената правда. Почнуваат да протекуваат и прислушуваните материјали и покрај сите гаранции на Заев и Јанева дека кога биле во нивни раце биле третирани одговорно.
Никогаш не дознавме дали се правеле безбедносни проверки на сите кои имале пристап до прислушуваните материјали. Ако е точно сведочењето на Лазаревски, Верушевски имал директен пристап. Ако, пак, е точно тврдењето на Верушевски, Лазаревски и уште неколку лица носеле материјали во партијата. СЈО повеќе од една година не одговараше на прашањата на ИРЛ со кои пропишани протоколи се чуваат прислушуваните аудио материјали.
Сега секој може да му пушти некому бомба. Првите кои одекнуваат на анонимни јутјуб канали во 2017 година се од бизнисменот Јордан Камчев. Бомбите се воајерски и не посочуваат никаква информација релевантна за јавниот интерес. Единствената новина е што јавноста прв пат имаше можност да чуе разговор со озогласениот бизнисмен. СДСМ не објави бомба во која се случа разговор со Камчев, за што Заев често беше прозиван во јавноста бидејќи Камчев ја имаше една од главните улоги во нивните прес конференциии на кои што често го обвинуваа за криминал со државни ресурси. Тоа не беа единствените бомби што одекнаа од страна. Камчев врати со друга “бомба” и речиси се спаси од истрагата во случајот “Империја”. Висат сите случаи на СЈО, дел веќе паднаа во вода, како оној за провизиите од кинеските кредити за криминал тежок 150 милиони долари, а сите крупни ѕверки се или во бегство или со минимални мерки за обезбедување и на чекор од конечната слобода. Ова го предизвика растурањето на СЈО.
Од дистанца
Новите изјави на Верушевски имаат потенцијал да донесат пресврт во корист на обвинителството, но е многу рано за предвидувања бидејќи на 10 октомври Верушевски ќе биде вкрстено испрашуван, а прашања ќе има и одбраната. “Таргет-Tврдина”, пак, е топ профилен случај на СЈО и најголемиот предизвик за институцијата и за системот воопшто во тоа време. Тој случај требаше да претставува тест за правдата, гаранција дека државата е спремна да се бори со високата корупција и организираниот криминал.
По четири години од Пржинскиот договор многу нешта се променија. Особено последнава. Сашо Мијалков кога не седи на обвинителната клупа, несрамежливо се труди да се трансформира во успешен бизнисмен. Во моментов е во инвестиции во обложувалниците. Некогашниот државен службеник од кариера може да се види секој ден во последнава година во неговиот хотел “Мериот”, на најатрактивната парцела во државата на плоштадот во Скопје. Никола Груевски е во бегство и води луксузен живот во Унгарија. Друг поранешен бегалец од органите на прогонот е Јордан Камчев, кумашинот на Сашо Мијалков, кој од сето ова излезе како слободен човек.
Власта веќе ја нишаат доволно проблематични афери за злоупотреба на моќта и трговија со влијание. Се зборува за општа амнестија, а во недостаток на точни информации и здрави институции кои ќе ги расветлат обвинувањата за висока корупција, јавноста е растргната во војни со информации на разни центри на интереси на поединци и фрлена во сферата на шпекулациите. Сечии постапки на луѓето што имаат моќ или пристап до моќ се гледаат со резерва. Веќе гледаме неприродни бизнис и политички коалиции помеѓу лица од круговите на некогашните лути непријатели – ВМРО ДПМНЕ и СДСМ.
Засега, сите засегнати страни се воздржуваат од коментари. СДСМ едвај да се огласи пренесувајќи само дека бомбите се автентични. ВМРО ДПМНЕ немала официјален коментар како партија, иако лица од партијата и медиуми блиски до опозицијата веќе профитираат политички од изјавата на Верушевски дека бомбите се сечени и лепени, дури и самиот Груевски се огласи од Будимпешта на Фејсбук.
Други приказни
Привилегирани ѕверки: Инспекциите и Шилегов се тресат пред моќниците од летната скопска шема
Крешник Бектеши ја назначи својата советничка за член на УО на Агенцијата за енергетика
