Истражувачка репортерска лабораторија е непрофитна граѓанска организација која се финансира од грантови на независни донатори кои се внимателно одбрани да бидат непристрасни, односно донатори кои ни даваат целосна слобода при изборот на теми и лица кои ќе ги истражуваме.

ИРЛ е основана со иницијална финансиска помош и поддршка на Меѓународниот проект за известување за организиран криминал и корупција (Organized Crime and Corruption Reporting Project).

Другите наши донатори се делат на донатори кои ни помагаат да функционираме и постоиме и ги покриваат нашите основни трошоци, како на пример фондацијата Sigrid Rausing Trust од Велика Британија, како и донатори кои ги помагаат нашите главни продукти и ни овозможуваат да се развиваме како Кралството на Холандија коешто заедно со нашиот партнер Македонската радио-телевизија го поддржаа најпопуларниот проект на ИРЛ – документарните истражувачки филмови „Редакција“. Имаме и такви донатори кои краткорочно ни финансираат активности кои се значајни, а за коишто во моментот немаме доволно средства. Таква е активноста со локалните истражувања којашто ја поддржа Амбасадата на САД преку малите грантови за демократија. Дополнителна помош во мали донации до 5,000 евра сме добиле и од Европската организација истражувачко новинарство за Европа којашто понекогаш покрива помали трошоци за одредени истражувања кои се покажале поскапи од првично замисленото.

Во изминатите неколку години сме имале истражувања и стории кои биле наградувани и на кои се работело темелно и посветено, но граѓаните не се запознаени со голем дел од тие истражувања, поради тоа што не сме имале доволно финансиски и човечки ресурси за да создадеме продукт кој ќе го привлече вниманието на пошироката јавност. Тука е и нелојалната конкуренција којашто не создава оригинални и одговорни содржини со што во огромната медиумска хиперпродукција тешко е да се создаде место за вистината. Со тоа и импактот од овие истражувања бил далеку помал од импактот кој го имаа документарните филмови на серијалот „Редакција“. Продуктот „Редакција“ помогна важните информации побрзо да стигнат до граѓаните и ни покажа дека работата за јавниот интерес мора да е квалитетна ако сакаме да се избори со девијациите во општеството. Разликата помеѓу истражување што предизвикало значајни општествени промени и истражување кое предизвикало само одреден број на реакции е во квалитетот, односно ресурсите кои се инвестирале во тоа истражување. Ние имаме визија, цел и посветено работиме на борбата против корупцијата. Во тој процес се вклучени обучени и талентирани истражувачи, филмски работници, дизајнери, уметници и технолошки експерти. Она што ни недостасува е финансиска поддршка за да произведеме истражувања кои ќе допрат до што е можно поголем број на луѓе и кои на граѓаните ќе им го обезбедат главниот збор.

Луѓето кои ги истражуваме честопати имаат неограничен број на ресурси со кои можат да ја водат својата битка, но ние ја имаме поддршката на граѓаните, што е најмоќното оружје во борбата против корупцијата. Малите донации од граѓани имаат огромен потенцијал да одиграат важна општествена улога и да им ги вратат медиумите на оние за кои постојат, односно граѓаните да си ги вратат медиумите во свои раце.

Рекламите честопати се обид за влијание врз уредувачката политика на медиумите, а во трката по кликови, медиумите повеќе се фокусирани на сензационалистички и клик-бејт наслови, наместо на вистинити информации.

Најскапо платени реклами имаат оние медиуми кои се најчитани, без да се земат предвид сите други критериуми кои еден добар медиум треба да ги исполни, како вистинитост, правичност и објективност. Притоа, кога бизнисмените ги финансираат медиумите, тогаш тие директно или индиректно ја диктираат и содржината. Досега многупати во нашите истражувања сме се соочиле со недостаток на информации во медиумите за моќни политички фигури, бизнисмени и олигарси. Тоа е така поради фактот што истите овие луѓе преку платеното рекламирање ги финансираат медиумите и им овозможуваат непречено да работат. Токму затоа, ние во ИРЛ сметаме дека малите донации имаат огромен потенцијал да ги вратат медиумите во рацете на граѓаните. ИРЛ не е против поддршка од бизнисот, но е против поддршка која подразбира да не известуваме за нивните операции доколку се открие дека тие се спротивни со интересите на граѓаните.

Кога бираме теми кои ќе ги истражуваме, не се водиме според тоа што е во моментот актуелно, туку важните приказни ги правиме актуелни, давајќи им поширок контекст и значење. Темите кои се предмет на нашите истражувања се теми од областа на корупцијата, криминалот и доброто владеење. Секоја тема која ќе ја одбереме мора да има широк јавен интерес и да засега голем број од граѓаните или пак социјално маргинализирана група. Најголем дел од нашите приказни поттекнуваат од пријави кои граѓаните ни ги испраќаат за неправди, криминал или корупција. Дел од процесот на одлуки зависи и од тоа колку ќе не чини да направиме одредено истражување затоа што има и такви истражувања кои се недостапни или потешки за работа поради ресурсите кои што ги побаруваат, затвореноста на институциите или непознавањето на одредени теми на експертско ниво кои побаруваат и консултанти.

Многу често го добиваме прашањето зошто сите наши истражувања не се епизоди на документарниот серијал „Редакција“. Причината е очигледна, затоа што не секоја приказна може да биде екранизирана и најважно, затоа што немаме човечки ни финансиски ресурси. Нашите документарни филмови кои се правени според највисоките светски стандарди на филмска документаристика, освен што финансиски ја оптоваруваат нашата организација, процесот на изработка на филмско сценарио, снимање и пост-продукција е процес кој во просек трае од 6 до 8 месеци и во кој се вклучени околу 30-тина внатрешни и надворешни соработници. Кога ќе земеме предвид дека само истражувањето на темата е нешто што ни одзема неколку месеци, а понекогаш и години и на тоа ќе ги додадеме и сите продукциски елементи, добиваме процес кој е исклучително скап, долг и макотрпен.

Поради тоа изнаоѓаме други начини да ги презентираме нашите истражувања преку мултимедијален пристап со кратки видеа, интерактивни мапи, инфографикони и посебен раскажувачки пристап кој им додава вредност на истражувањата и ги прави привлечни за широка публика.

Кога станува збор за епизодите на „Редакција“, ве замолуваме да бидете трпеливи и да ги третирате нашите епизоди исто како што ги третирате вашите омилени светски серии за кои понекогаш се чека и до две години за нова сезона, иако тие работат со неспоредливо поголеми ресурси од нашите.

ИРЛ во своите пет години постоење има известувано за апсолутно сите големи политички партии. Не постојат лица, теми, партии или фирми кои се забранети или намерно се одбегнуваат. Во изминатите години поради нашите истражувања сме биле предмет на закани и заплашувања кои претставувале сериозна опасност по животот на нашите новинари. Но, овие закани не нè спречиле да продолжиме да ја работиме нашата работа и истите биле уредно пријавени во Здружението на новинари и во Министерството за внатрешни работи, по што истражувањата си продолжиле по својот нормален тек.

Доколку во моментот не истражуваме за одредена тема поврзана со некоја политичка партија, тоа е затоа што сме процениле дека за темата нема доволно материјални докази и е невозможна да се истражи или во моментот немаме доволно капацитет да ја изработиме поради работа на други теми кои се веќе започнати.

Сите истражувања за активностите на конкретни политички партии може да ги најдете на нашата веб-страна во полето за пребарување со пишување на нивните називи.

Нашиот тим брои седумнаесет постојани членови. Од нив, само девет се новинари. Останатите членови од тимот работат на тоа продуктите кои ги произведуваат новинарите да бидат лесно разбирливи, визуелно привлечни и да допрат до што е можно повеќе граѓани со цел да предизвикаат вистински општествени промени.

Деветте новинари ги прегледуваат сите пријави кои стигнуваат од граѓани и одбираат кои ќе бидат обработени според неколку критериуми:

• Дали темата која ќе се обработи ќе биде од широк јавен интерес и ќе засега голем дел од граѓаните;
• Дали темата се однесува на мисијата на нашата организација, односно дали е тема за корупција, организиран криминал или повреди на владеењето на правото;
• Дали темата може да се обработи, односно дали лицето кое пријавило има соодветна документација и доколку нема дали ние сме во можност да дојдеме до докази и извори;
• И најважното – дали во моментот имаме слободен новинар или новинари кои можат да ја истражат темата и да создадат целосен новинарски продукт

Доколку пријавата ги исполнува овие критериуми новинарите започнуваат со истражувањето. Често се случува во текот на истражувањето да е невозможно да се соберат потребните докази, поради тоа што не постојат, не ни се достапни или институциите не соработуваат и ги одбиваат нашите барања за слободен пристап до информации од јавен карактер. Во ваков случај поднесуваме жалба до Агенцијата за слободен пристап, но доколку жалбата е одбиена, во многу случаи каде што истражувањето зависи од побараните документи, може да се случи и да биде трајно закочено. Секое истражување на ИРЛ пред да биде објавено поминува низ темелен процес на проверка на факти. Наводите за кои имаме сознанија, но немаме докази, не се објавуваат.