Новинар: Драгана Пеќо КРИК (www.krik.rs)
Српскиот бизнисменот со криминални врски Станко Суботиќ ќе заработи најмалку 28 милиони евра од концесија на аеродромот во Белград, открива порталот КРИК од Србија. Иако владата на Србија го крие договорот за концесија, новинарите на КРИК дојдоа до документи кои покажуваат дека значаен дел од парите за инвестирање ќе бидат потрошени за купување на земјиште за проширување на аеродромот, а сопственикот на најголем дел од земјиштето го управува токму Суботиќ.
Доделувањето на белградскиот аеродром „Никола Тесла“ под концесија на француската компанија „Ванси“ е една од најголемите бизнис зделки на владата на Србија оваа година.
Србија од концесијата на аеродромот на 25 години ќе добие 501 милион евра од „Ванси“, која има обврска и да инвестира дополнителни 732 милиони евра. Во текот на концесијата францускиот концерн ќе плаќа и годишна такса чија висина ќе зависи од заработката на аеродромот.
„Презадоволен сум од овој успех на Србија“, рече претседателот Александар Вучиќ на 5 јануари, кога владата на Србија обелодени дека „Ванси“ победи на тендерот за концесија.
Причина за славење ќе има и познатиот контроверзен српски бизнисмен Станко Суботиќ.
Имено, наредните години аеродромот ќе се проширува токму на земјиштето кое е во сопственост на Суботиќ, покажува документацијата до која дојде и ја анализираше КРИК и ОССРП. Владата на Србија го држи во тајност договорот за концесија со „Ванси“, како и неговите додатоци, но новинарите успеаја да дојдат до копија од документацијата.
Еден дел од договорот – документот „Минимални технички барања“ – открива дека значаен дел од парите наменет за инвестирање на аеродромот ќе бидат потрошени за купување на земјиште за негово проширување. Цената на квадратен метар земја, според податоците од документот, се проценува на 100 евра. Не е познато кога ќе дојде до проширување, но сигурно ќе се случи во наредните пет години.
Од аеродромот „Никола Тесла“ до КРИК го доставија списокот на парцели на кои ќе се врши проширувањето. Токму на тој дел Станко Суботиќ има парцели од вкупно 28 хектари што го прави најголем индивидуален сопственик на земјиштето наменето за проширување.
Од земјиштето, кога ќе се продаде аеродромот, Суботиќ ќе заработи најмалку 28 милиони евра, открива КРИК.
Очигледно Суботиќ веќе се подготвува за продажба бидејќи компанијата „Пош пропертис“, преку чие посредство ја поседува земјата, на 12 септември во катастар поднела барање за спојување на некои од парцелите.
Суботиќ поседува многу парцели во непосредна близина на аеродромот, но од документацијата до која дојдоа новинарите не е јасно дали во иднина аеродромот ќе ги купи сите.
Документацијата покажува дека „Ванси“ откако ја добила концесијата, од Европската банка за обнова и развој (ЕБРД) побарала заем од 100 милиони евра за да има доволно пари за концесијата и да инвестира во аеродромот во првите четири години – за што е потребно 980 милиони евра.
Суботиќ, кој има и швајцарско државјанство и кој во 2007 година беше меѓу најбогатите луѓе во Централна и Источна Европа, во Србија беше обвинет за организиран шверц на цигари.
После долгогодишно судење, дел од случајот застаре, а за другиот дел кон крајот на 2015 година Суботиќ беше ослободен. После тоа повисокиот суд утврди дека судиите незаконски ги отфрлиле доказите против него и го ослободиле.
За шверц на цигари Суботиќ беше обвинет и во Италија, но и тие обвиненија беа отфрлени. Во истиот случај беше обвинет и неговиот близок пријател – црногорскиот претседател Мило Ѓукановиќ.
Пријател и деловен партнер на Суботиќ му е нарко босот Дарко Шариќ на кој му се суди за шверц на скоро шест тони кокаин и перење на повеќе од 22 милиони евра.
Односот на овој контроверзен бизнисмен со претседателот на Србија Александар Вучиќ не е јасен.
Во октомври 2007 престојуваа во ист ден во хотелот Риц во Париз, во време кога Вучиќ беше еден од истакнатите опозиционери на Српската радикална партија. Поранешните сопартијци на Вучиќ во јавноста г о обвинија дека бил во Париз за да земе пари за изборна кампања од Суботиќ.
Вучиќ ги негираше овие обвиненија.
Во претходно интервју за КРИК потврди дека тогаш престојувал во ист хотел како и Суботиќ, но дека не биле во исто друштво. Рече дека овој контроверзен бизнисмен ниту еден динар не уплатил во Српската напредна странка.
Суботиќ во јавноста исто така негираше дека е близок со власта која ја предводи СНС, и изјави дека само гласал за Александар Вучиќ.
„На власт конечно се луѓе на кои Србија им е на прво место“, рече Суботиќ во едно интервју.
Суботиќ не се одѕва на повикот за интервју кое новинарите на КРИК му го испратија преку неговиот адвокат.
Ниви вредни десетици милиони евра
Во непосредна близина на аеродромот Суботиќ поседува парцели кои се простираат на повеќе од 111 хектари.
Не е познато кога точно Суботиќ ја купил таа земја бидејќи катастарот не им достави такви податоци на новинарите на КРИК. Документацијата која новинарите ја собраа укажува дека ја поседува повеќе од десет години.
Во тоа време Суботиќ можел да знае дека дел од купената земја еден ден ќе вреди десет пати повеќе. Проширувањето на аеродромот беше предвидено со Деталниот урбанистички план од 1989 година.
Откако ја купи земјата, Суботиќ сопственоста ја префрли од една на друга негова компанија.
Првично беше во сопственост на „Д-трејд“, фирма која под имети „Миа“ е основана во 1991 година. Оваа компанија според доказите на српското обвинителство била користена за шверц на цигари.
Во мај 2008 година, „Д-трејд“ ја основа фирмата ќерка „Порш пропертис“ и земјата ја префрла на нејзино име.
Два месеци после оваа трансакција, во март 2008 година, Суботиќ ангажираше судски вештак за да изврши проценка на вредноста на комплетното земјиште кое го поседува околу аеродромот.
Новинарите на КРИК дојдоа до копија на тој документ, во кој измеѓу другото пишува дека квадратен метар во тоа време бил само шест евра.
Во тоа време Суботиќ се наоѓа во Швајцарија, заштитен од српските органи кои во ноември 2007 година го обвинија за учество во шверц на цигари и по него распишаа меѓународна потерница.
Криминални врски
Додека му се судеше во Србија, Суботиќ во Женева тврдеше дека дотогашната владејачка партија Демократска странка на Србија и Демократска странка му ги фингира обвиненијата.
Обвинителството му стави на товар дека организирал група која во текот на 1995 и 1996 година шверцувала цигари и избегнувала плаќање на данок со што ја оштетил државата за околу 30 милиони евра. Начинот за цигарите без евиденција да се внесат во земјата и потоа да се продадат на црниот пазар, според тврдењата на обвинителството, го смислиле Суботиќ и Михаљ Кертес, тогашен директор на српската царина. Двајцата беа обвинети за злоупотреба на службената положба.
Суботиќ во 2011 година беше осуден со првостепена пресуда на шест години затвор.
Следната година во Србија се смени власта и на чело на државата дојде Српската напредна странка.
Осудителната пресуда е укината во 2013 година и случајот се врати на повторно судење. Две години покасно поедини дела од обвинението застареа, додека за останатите дела беше отфрлено. Во декември 2015 година, Суботиќ беше ослободен.
Подоцна, Врховниот суд утврди дека судиите кои го ослободија Суботиќ го прекршиле законот. Но, тоа не влијаеше на ослободителната пресуда бидејќи судот во таа постапка само утврдуваше дали е прекршен законот, не задирајќи во правосилната пресуда.
Поради шверц на цигари Суботиќ е обвинет во Италија, но и тоа обвинение е отфрлено. Во истиот случај е обвинет и неговиот близок пријател Мило Ѓукановиќ, кој на власт во Црна Гора е во последните 27 години.
Суботиќ има и други интересни пријателства и врски. Неговото име се појави неколку пати во документите од меѓународната истрага „Балкански ратник“ водена против групата на нарко босот Дарко Шариќ на кој во Србија му се суди за шверц на близу шест тони кокаин и испрани повеќе од 22 милиони евра.
Меѓутоа Суботиќ никогаш не беше обвинет за соработка со Шариќ.
Во дописот кој американската Агенција за борба против дрогата (ДЕА) го испрати на аргентинската полиција во септември 2009 година, Станко Суботиќ е означен како член на криминалната организација на Шариќ, но во извештајот на ДЕА нема детали за неговото учество во групата.
За врските меѓу Суботиќ и Шариќ зборуваше и Небојша Јоксовиќ, некогашен близок пријател на Шариќ кој стана сведок. Тој на суд изјави дека Шариќ му рекол дека Суботиќ од него позајмил 6,5 милиони евра, покажуваат судските документи до кои дојде КРИК.
Како што претходно откри ОССРП, компанијата на Суботиќ имала кредит од Прва банка, чиј сопственик е братот на Мило Ѓукановиќ – Ацо Ѓукановиќ. Гаранциите за кредитот ги дала токму фирмата на Шариќ во 2009 година, кога Шариќ беше под истрага.