Пишуваат: Александра Д. Гоцевска, Давид Илиески, Деница Чадиковска
Кога ќе видиме бездомно куче со, народски наречената, жолта обетка, тогаш знаеме дека тоа куче било заловено од градските власти, односно го минале третманот на Вардариште којшто подразбира дека кучето е стерилизирано, вакцинирано и прочистено. Но, пребарувањето низ базите на податоци отвори сомневања дали бездомните кучиња во Скопје навистина го добиле третманот. Дали се само вакцинирани и пуштени, или навистина се стерилизирани. Податоците укажуваат и на хаос и негрижа во работењето на клучните институции кои треба да водат сметка за бездомните кучиња, а остануваат и отворени прашања за тоа дали „Вардариште“ домаќински ги троши парите. ИРЛ дојде и до податок дека стационарот плаќа нереални цени за овие услуги.
Различни институции, различни податоци
Анализата на сите податоци од стацонарот за бездомни кучиња „Вардариште“ покажува многу недоследности во бројките на истретирани, заловени и еутаназирани кучиња. Секоја година од евиденцијата недостасуваат по неколку десетици кучиња.
ИРЛ по слободен пристап до информации ги побара сите бројки за кучињата третирани во стационарот. За дел од бараните информации добивме нецелосни бројки. Објаснување за ова е дека системот бил преоптеретен па дел од податоците ги немало во дата базата. Во потрага по повеќе информации се обидовме да видиме што има објавено на страницата на „Комунална хигиена“ под чијашто надлежност се стационарот „Вардариште“. Иако не се објавени извештаи за сите години од работењето на стационарот, она што го најдовме во нивните извештаи беше во целост различно од податоците кои ние ги добивме.
Стерилизацијата на кучиња под сомнеж: повеќе обележани кучиња од стерилизирани
Во барањето кое го испративме до Комунална Хигиена, прашавме за бројката на стерилизирани кучиња, за парите кои се даваат за храна и за тоа колку чинат ветеринарните услуги кои ги дава Ветеринарната болница од Автокоманда која неколку години наназад го добива тендерот за работа со стационарот.
Според пресметката која тимот на ИРЛ ја направи од добиените податоци, бројките на истретирани (стерилизирани или кастрирани) кучиња не соодветствува со парите потрошени за нивниот третман. Многу повеќе пари се дадени за обележување на кучињата со ушна маркичка отколку за кастрација и стерилизација на животни, а според цените одредени од Ветеринарната комора, сумата потрошена за кастрирање/стерилизирање би требало да е далеку поголема.
Нереалната разлика во висината на потрошените пари неминовно отвора сомнеж за недомаќинското трошење на парите на граѓаните од страна на стационарот Вардариште, но укажува и на можноста дека Вардариште во градот пуштало кучиња кои лажно биле обележани како стерилизирани. За ова, прашања испративме и до раководителот на Вардариште Слободан Костевски, но до објавувањето на сторијата одговор не добивме.
Во документите кои ги добивме од претпријатието пишува дека минатата година биле стерилизирани/кастрирани и одбележани со ушна маркичка 946 кучиња. За кастрација/стерилизација ветеринарната амбуланта добила 7.325 евра. Ако оваа сума се подели со бројот на кучиња ќе излезе дека за кастрација/стерилизација Вардариште на Ветеринарната болница и платило само осум евра по куче. Според закон за ветеринарно здравство Ветеринарна комора има овластувања да ги одредува минималните цени. Според новиот ценовник кој е донесен во 2018 година кастрација на машко куче од 20 килограми минималната чини 40 евра, додека за женско куче од 20 килограми, цената е 53 евра. Неколку пати повисоки цени од она што го барала Ветеринарната амбуланта.
За ист број на кучиња да бидат обележани со жолта ушна маркичка амбулантата наплатила десет илјади евра повеќе или 17.600 евра. Кога оваа сума би ја поделиле со бројот на кучиња ќе излезе дека за обележување со ушна маркичка било наплаќано 20 евра по куче. Според одлука на Владата максималните цени за ушни маркички за говеда кои се користат и за кучињата изнесуваат 120 денари или само две евра за чифт, што би значело дека за сите обележани кучиња, Вардариште би требало да плати околу 1.800 евра.
За да ги провериме цените кои Ветеринарната амбуланта ги наплаќа приватно, двајца новинари на ИРЛ беа во Ветеринарната амбуланта и се претставија како активисти кои имаат кучиња за кастрација и стерилизација.
„Рековме дека имаме 5 кучиња кои треба да ги кастрираме/стерилизираме, а потоа да ги обележиме со ушна маркичка за да не бидат собрани од шинтерската служба на Вардариште. Од болницата ни одговорија дека нема никаков проблем само да закажеме термин. Рековме дека имаме три машки и две женски кучиња – сите среден до голем раст. Ни рекоа дека кастрациите ќе ни ги наплатат 1500 денари (24 евра) по куче, додека стерилизациите би не чинеле 2.500 денари (40 евра) по куче. Ушните маркички, оние што на Вардариште му ги наплаќаат по речиси 20 евра, нам ни ги понудија гратис“
Драгана Велковска, советничка го Град Скопје вели дека Вардариште е многу добар бизнис за некого и дека се ова укажува дека некој намерно проблемот со бездомните кучиња го одржуваа во живот.
„Ветеринарната болница која со години го добива тендерот, во последно време и како „единствен“ понудувач, за некои услуги наплаќа трикратно повеќе по куче во споредба со највисоките пазарни цени. Кога ќе ги споиме сите информации кои ги има за Вардариште, доаѓаме до заклучок дека состојбата со бездомните животни во Скопје им одговара на институциите и поради финансиска корист го одржуваат проблемот во живот“, вели Велковска, советничка од Левица и активист за заштита на животните.
Активистите за заштита на бездомните животни со години предупредуваат дека Вардариште не работи по стандардите и дека неколку пати биле сведоци на како кучки обележани со маркички од Вардариште раѓале кучиња на улица, а предупредуваат дека исти случки има и во другите градови на државата.
Речиси 150 кучиња недостасуват од евиденцијата на стационарот
Според документите кои ги добивме од Комунална хигиена минатата година од паразити биле прочистени вкупно 1274 кучиња, еутаназирани 179, а стерилизирани/кастрирани 946. Ако од бројот на прочистени кучиња се одземе бројот на кастрирани/стерилизирани и еутаназирани кучиња, добиваме бројка од 149 кучиња. Нејасно е што се случило со овие кучиња кои недостигаат од евиденцијата на стационарот. Дури и ако овие кучиња биле вдомени, тие претходно би морале да го поминат третманот, односно да бидат прочистени, прегледани и стерилизирани/кастрирани. Ваква весела математика има во сите извештаи на Вардариште кои се објавени на нивната интернет страница. Секоја година недостасуваат по неколку десетици кучиња. Иако во јавноста се појавија бројни шпекулации дека многу кучиња од Вардариште, особено оние поголемите се продаваат на лица кои организираат борби за кучиња за „борачите“ да имаат на што да вежбаат, конкретни одговори и објаснувања од институциите јавноста нема добиено.
Нереална е и бројката на вдомени кучиња кои ги нема во евиденцијата на третирани кучиња. Овие податоци укажуваат на тоа дека или евиденцијата која се води во стационарот е многу нереална и бројките се пишуваат од ракав.
Така на пример во 2017 година според извештаите кои Вардариште ги доставувало до Ветеринарна комора, заловени биле вкупно 1444 кучиња, од нив на 268 им била извршена еутаназија, а 1012 биле кастрирани/стерилизирани. Вдомени кучиња биле 164, кои ги нема во евиденцијата на кастрирани/стерилизирани. Според евиденцијата, откако е отворен стационарот, ниту едно куче кое е вдомено од Вардариште не било стерилизирано.
Бројките не се конзистентни дури и во бројот на вработени во стационарот. Според Град Скопје, кое е надлежно за работата на Комунална хигиена, а со тоа и на Вардариште во стационарот работат 22 лица, додека според одговорите кои ИРЛ ги доби се вработени 27 лица.
Ниту контрола ниту ревизија во стационарот
Повеќе од десет години стационарот Вардариште работи без никаква контрола и ревизија. Градските советници на седница само ги гласаат извештаите за работа, без да направат некаква контрола на работата на овој стационар. Претходниот градоначалник на Скопје, Коце Трајановски не сакаше ни да слушне за Вардариште, додека сегашниот градоначалник Петре Шилегов имаше неколку посети во Вардариште, но ниту тој не презема конкретни чекори за да се казнат оние што го злоупотребуваат стационарот.
Во изјава за ИРЛ, градоначалникот Шилегов како коментар на несовпаѓањето за работењето на Вардариште ни кажа: „Ние забележавме дека има аномалии во работењето на овој стационар и затоа одлучивме да отвориме ново претпријатие чија главна дејност ќе биде работењето на Вардариште“.
Активистите предупредуваат дека ако не се внимава на состојбата во новото претпријатие, може да се повтори Вардариште и дека мора многу внимателно да се избира кадарот кој ќе работи со бездомните кучиња.
„Сега кога е кристално јасно каде е вината за бројот на бездомни животни во Скопје. Најмалку што ние активистите очекуваме во врска со новото јавно претпријатие кое ќе го преземе Вардариште е неговиот надзорен, Управен одбор, како и кадарот, да бидат во најголем дел (над 80%) – со особен акцент на клучните позиции (директор, раководители, претседатели на одбори итн.) – сочинети од активисти од здруженијата за заштита на животни кои имаат долгогодишно искуство во оваа сфера. Само така ќе се осигура трајното и хумано справување со бездомните животинки од улиците на Скопје“ , вели Велковска.
НЕТРАНСПАРЕНТНОСТ ОД САМИОТ ПОЧЕТОК
Во 2007 година, градоначалникот Коце Трајановски за прв пат најави дека ќе го решава проблемот со бездомните кучиња кои талкаат по улиците на градот. На седница на советот, градските избраници донесоа одлука да се формира стационар за животни кој ќе работи по принципот „залови-стерилизирај-врати“ осмислен од Светската асоцијација за заштита на животни (WSPA) и Кралското здружение за заштита на животните на Велика Британија (RSPCA). Но ова замисла никогаш не се оствари. Наместо отворен стационар во кој граѓаните и активистите за правата на животни ќе доаѓаат да ги видат животните, да помогнат или пак да посвојат куче, Вардариште стана една од најголемите тајни на Градот Скопје и претпријатието „Комунална хигиена“.
Но што се криеше зад оградата на овој таканаречен стационар – болни, бедни и изгладнети кучиња кои лежат во мокри кафези. На активистите кои нудеа помош околу работењето на стационарот и грижата за кучиња им беше забранет пристапот во Вардариште, бидејќи постојано се вадеа фотографии од условите во кои беа сместени животните.
„Веќе со месеци секоја сабота го посетуваме Вардариште. Секое одење ситуацијата е полоша од претходниот пат. Чиниите за храна се празни, кучињата лежат на мокар бетон, без вода и во сопствениот измет. На мокар бетон се и свежо стерилизираните кучиња и штотуку заловени бебиња кои според правилата не смеат да се заловуваат. Вардариште не располага со вакцини и лекови за да ги терапираат кучињата. Ние активистите покрај храна и ќебиња им носиме лекови и ги терапираме таму. Повеќе од очигледно е дека не вршат дезинфекција на боксовите поради тоа што сите мали кучиња се заразени со парво и штенечак, а големите најчесто со ерлихија и останати болести. Неколку пати се соочивме со мртви кучиња во самите боксови, а на овие минусни температури парното некогаш и не работи. Се стерилизираат слаби и болни изнемоштени кучиња кои умираат неколку дена по стерилизацијата. Сета храна и ќебиња што ги носиме е исклучиво донирана од поединци – граѓани“, ни изјави активист за бездомните животни.
Од година во година се ветуваа промени и подобро работење на стационарот, но тоа никогаш не се случи. Се одвојуваа пари од граѓаните за да продолжи работењето на Вардариште со цел да се намали бројот на уличните кучиња, но ревизија на трошењето никој не направи. Каде одат парите, дали кучињата навистина се стерилизираат и кастрираат, дали се купува храна, во колкави количини и дали кучињата од стационарот навистина ја јадат таа храна, колку кучиња и од која причина се еутаназираат и крајно – кој профитира од бизнисот Вардариште.
