Press "Enter" to skip to content

Дипломати во сенка – почнува нов меѓународен проект посветен на почесните конзули

Меѓународниот конзорциум на истражувачки новинари, Пропублика и 59 медиумски партнери од 46 држави меѓу коишто и Истражувачката репортерска лаборатија (ИРЛ) го почнаа новиот меѓународен истражувачки проект  „Дипломати во сенка“.  Меѓу првите идентификувани проблематични почесни конзули во Македонија кои што својата позиција ја користеле за туркање проблематични агенди на странски служби е поранешниот македонски почесен конзул на Руската федерација Сергеј Самсоненко.

За проектот

Истрагата во која што се вклучени 160 новинари од целиот свет се фокусира на една од најтаинствените титули во меѓународната дипломатија – почесниот конзул. Истражувањето докажа дека системот на почесен конзул е саботиран од непроверени лица кои го злоупотребиле својот статус за да се збогатат, да ги избегнуваат законите или да ги остварат своите политичките агенди.

Првата глобална истрага на ProPublica и Меѓународниот конзорциум на истражувачки новинари идентификуваше најмалку 500 сегашни и поранешни почесни конзули кои се обвинети за злосторства или вмешани во криминал. Некои биле осудени за сериозни кривични дела или фатени како го користат својот статус за лична корист, а дел даваат отворена поддршка на авторитарните режими.

Оваа бројка е и поголема, бидејќи ниту една меѓународна организација не ги следи почесните конзули, а десетици влади јавно не ги објавуваат нивните имиња.

Што значи да си почесен конзул

ProPublica и ICIJ открија дека осудени трговци со дрога, убијци, сексуални престапници и измамници биле назначувани за почесни конзули. Меѓу нив и трговците со оружје и оние кои работеле за интересите на Северна Кореја, Сирија и другите корумпирани влади.

Системот на почесни конзули беше востановен пред десетици векови како спас за земјите кои не можеа да си дозволат странски амбасади и оттогаш се прошири во меѓународните односи и е прифатен од мнозинството влади во светот.

За разлика од амбасадорите и другите професионални емисари, конзулите работат од нивните матични земји, потпирајќи се на врските и моќта за да ги промовираат интересите на странските влади што ги назначуваат. Во замена, конзулите влегуваат во возвишениот свет на дипломатијата и добиваат некои од истите заштити и поволности што им се обезбедуваат на дипломатите од кариера.

Според меѓународен договор, нивните архиви и кореспонденција не можат да бидат запленети. Нивните конзуларни „торбички“ – ќеси, кутии и транспортни контејнери од која било тежина и големина – се заштитени од претреси.

Триесет почесни конзули се санкционирани од Соединетите Американски  Држави и други влади, од кои 17 во моментот кога ја имале титулата Почесен конзул. Некои од нив беа членови на потесниот круг на претседателот Владимир Путин, ставени на црната листа откако Русија ја нападна Украина оваа година.

Девет почесни конзули идентификувани од ProPublica и ICIJ се поврзани со терористички групи. Повеќето од нив беа поврзани со Хезболах, политичка партија и милитантна група во Либан, идентификувана од САД и други земји како терористичка организација.

„Хезболах сфати дека ако ги користат овие почесни конзули, тие можат неказнето да пренесуваат работи и никој никогаш нема да ги открие – едноставно имате дипломатскиот пасош“, вели Дејвид Ашер, поранешен висок советник во Министерството за одбрана на САД.

За да се идентификуваат терористичките оперативци и другите почесни конзули обвинети за злоупотреби, ProPublica и ICIJ извршија увид во судски записи, официјални извештаи и медиумски архиви на  шест континенти.

Некои од идентификуваните конзули претходно биле обвинети за злоупотреби и сепак именувани на нивните дипломатски места. Мнозинството од конзулите беа разоткриени додека беа на нивните позиции.

Во Северна Македонија, разузнавачите откриле дека двајца конзули дозволиле нивните канцеларии да се користат како база за руска пропагандна операција чија цел била да се спречи зачленувањето на земјата во НАТО. И двајцата конзули негираа дека биле инволвирани во такви операции.

Откако биле обвинети, некои конзули се обиделе преку лажни тврдења и широк правен имунитет да ги спречат полицијата и обвинителството да спроведат истраги. Дел од овие обиди беа успешни и истраги никогаш не беа отворени.

„Конзулите дејствуваат целосно автономно и не се контролирани од државата што ја претставуваат. Шпанската влада нема шанси да интервенира во нивната дејност“, напишаа истражителите во Шпанија во доверливиот извештај за 2019 година за тројца почесни конзули под истрага за перење пари за осомничен шверцер на дрога.

Откако новинарите доставија прашања до неколку држави за активностите на почесните конзули, Германија и Австрија разрешија конзул во Бразил. Уште еден во Швајцарија најави оставка.

Илјадници почесни конзули остануваат активни ширум светот, иако не постои официјална информација или каков било начин да се утврди колку често ги прекршуваат законите или ги злоупотребуваат своите привилегии.

Некои земји кои не се согласуваат со правилата на тајност на конзуларите пратки кои може да се пренесуваат со авион, воз, автомобил, брод или курир и тие инсистираат дека пратките и Почесните конзули нема да бидат заштитени. Други пак, целосно се откажуваат и одбиваат да назначуваат или примаат почесни конзули.

Но, дипломатијата е деликатна работа: Ограничувањето на претставниците на друга земја, волонтери или на друг начин, може да даде реципрочен одговор.

Истрагата на ProPublica и ICIJ успеа да идентификува 57 конзули кои биле кривично осудени додека биле на нивните позиции.

Сега веќе во пензија, Џек Кели бил специјален агент на ДЕА (Администрација за сузбивање на дрогата) кој десет години ги следел активностите на Хезболах и помогнал да се уапси еден од соработниците на милитантната група кој во тој момент бил почесен конзул.

„Што луѓето всушност прават со тој дипломатски имунитет. Поголемиот дел од времето никогаш навистина нема да дознаеме“, изјави Џек  Кели.

Повеќе од Меѓународни истражувањаПовеќе теми во Меѓународни истражувања »