На анкетата одговорија 1.019 граѓани од Скопје, што е солиден репрезентативен примерок за резултатите кои ги добивме. Дополнително, во текот на овие три недели ИРЛ доби и 600 пријави на својот емаил или преку копчето Пријави во ИРЛ. На повикот најактивни беа жителите на Аеродром, Карпош и Кисела Вода, каде урбанизацијата е и најмасовна. Но, учествуваа и граѓани од Сарај, Чаир, Бутел. Шуто Оризари, Ѓорче Петров и Центар. Најголем број на скопјани веруваат дека корупцијата на општинската власт придонесува во градот да се гради на диво узурпирајќи ги зелените површини, со што опаѓа и квалитетот на урбаното живеење.
Пред три недели Истражувачката репортерска лабораторија објави јавен повик со цел да ги прашаме жителите на 10-те скопски општини дали се слуша нивниот глас кога локалната власт носи одлуки кои директно влијаат врз квалитетот на нивниот живот. Анкетата сакавме да ја направиме со цел да откриеме кои се проблемите кои ги предизвикува таканаречната урбана мафија. Идејата ни беше граѓаните да ни помогнат да идентификуваме проблеми за кои не знаеме, а кои значајно може да го сменат животот на луѓето во заедницата.
Огромно мнозинство од граѓаните на Скопје веруваат дека во последните десет години се случува градежна експанзија, во која не се почитуваат урбанистичките планови со присуство на голема корупција.
Ова е главниот заклучок од анкетата со граѓани на Истражувачката репортерска лабораторија, спроведена во последните две недели во јануари годинава, во која учествуваа 1019 граѓани од урбаните и руралните скопски општини. Добивме стотици документи, фотографии, пријави за градби кои биле изградени без да се почитуваат законските и урбанистичките стандарди.
Дури 96,4 проценти од анектираните, сметаат дека при градењето на нови градби во последните 10 години во нивните општини не се почитувале урбанистичките и градежни стандарди.
Во анкетата граѓаните се неподелени околу присуството на корупцијата при доделување на градежните дозволи. На прашањето дали се сомневате на корупција при доделување на градежни дозволи, над 76 одговориле потврдно, 22 отсто одговориле со не знам, а нешто над еден посто не веруваат дека има корупција во тој процес. Оние што одговориле потврдно за присуството на корупција при доделување на градежни дозволи, веруваат дека тоа е поврзано со работата на градоначалниците и советниците, градежните инспектори како и Катастарот.
Според одговорите на граѓаните, најкорумпирани при издавање градежни се градоначалниците, кои се во тесно водство пред општинските и државните инспектори. Помалку одговорни за корупцијата со дозволите за градба граѓаните ги сметаат советниците и Катастарот.
93 проценти никогаш не учествувале на јавна расправа за урбанистички планови
Мнозинството скопјани сметаат дека главната причина за урбанистичкиот хаос во главниот град е нетранспаретното носење и изменување на Деталните урбанистички планови, за кои само формално се организираат јавни расправи без значително учество на граѓаните.
Над 70 отсто од нив одговориле дека не знаат како се носат урбанистичките планови, а дури поголем процент, 83 отсто воопшто не ни биле информирани кога се носеле од Советите на општините. Поради ваквата неинформираност на граѓаните за процесот на носење и менување на ДУП-овите, очекувано е дека огромен број не учествувале ниту на јавните расправи. Скоро 93 отсто од граѓаните никогаш не учествувале на такви расправи, а од тие што учествувале, во 90 отсто од случаите, не им биле прифатени предлозите.
Само околу седум отсто од анкетираните граѓани потврдиле дека учествувале на јавните расправи, од кои мнозиство велат дека на нив присуствувале десетина луѓе од месното население.
Освен неинформираноста околу донесување на урбанистичките планови, добар дел од граѓаните имаат и недоверба кон процесот. Тие не очекуваат општинските власти да ги прифатат нивните предлози.
Скопајни масовно незадоволни од нарушувањето на квалитетот на живот поради непланската градежна експанзија
На прашањето зошто не учествувале на јавните расправи, околу 60 отсо од анкетираните тврдат дека не биле поканети, а над 20 отсто изјавуваат дека не веруваат дека нивните предлози ќе бидат земени предвид.
Освен што граѓаните процесот на донесување на урбанистичките планови го сметаат проформа и нетранспарентен, апсолутното мнозинство изјавуваат дека таквите планови не се почитуваат и во нивните општини практично се гради во диво. Таквото мислење го делат над 96 отсто од анкетираните, додека помалку од три отсто веруваат дека се гради согласно урбанистичките и градежни стандарди.
Поради ваквото урбанистичко дивеење во главниот град, скопјани се жалат и на узурпација на зелените површини во општините, кое придонесува за опаѓање на квалитетот на урбаното живеење.
Како најголема последица врз квалитетот на живот поради градежната експанзија од последните 10 години, скопјани го посочиле загадениот воздух. За 24,9 проценти ова е главниот проблем, 19 проценти рекле дека им е блокиран погледот и светлината и се преблиску до новите градби, 18 проценти одговориле дека поради новите градби имаат проблеми со комуналната хигиена, 14, 9 се пожалиле дека поради новите градби, брзата помош и пожарна нема пристап.
На масовното градење граѓаните најмногу се жалат на загадување и блокирање на протокот на воздухот, отсуство на светлина и проблеми со комунална хигиена. На прашањето како новите градби влијаат на секојдневното урбано живеење во заедница, скоро 90 отсто од граѓаните одговориле дека има поголемо загадување на воздухот и блокирање на ветрови, околу 70 отсто дека нивните живеалишта имаат помалку сончева светлина, а скоро две третини имаат проблеми со услугите на комунална хигиена.
На истото прашање, околу 64 отсто од анкетираните велат дека градбите продонесуваат за поголема бучава во населбата, а мнозинството тврдат дека се блокирани и пристапите на возилата на Брза помош и Пожарна.
Големо мнозинство на анкетирани потврдуваат дека поради градежните активности во нивната општина страдаат и зелените површини. Над 86 отсто потврдуваат дека во нивната населба се случува узурпација на паркови и зеленило.
Висок процент на граѓани сметаат дека новите градби и зголемувањето на бројот на жители негативно влијае на квалитетот на животот. Мнозинството граѓани се многу незадоволни од квалитетот на животот во нивната општина, 34 отсто се незадоволни, а останатите десет отсто се малку задоволни или задоволни.
Над 95 отсто велат дека новите градби во населбата немаат паркинг места, околу 70 отсто се жалат на отсуство на доволни места за рекреација во општината, додека мнозиството тврдат дека во населбата повеќе нема простор за градинки. Помал број на анкетирани приговараат на немање простор за изградба на училишта и дека зголемување на бројот на објектите и на населението го истакнуваат проблемот со безбедноста и неработењето на лифотвите.
Од анкетираните граѓани, 97 отсто веруваат дека во последните десет години во нивната општина се случува градежна експанзија, а исто толкав висок процент мислат дека при градењето не се почитуваат урбанистичките и градежните стандарди. Практично огромното мнозиство на анкетирани веруваат дека во нивните општини се гради масовно и на диво.
Битен индикатор од анкетата е дека скопјани се отворени да проговорат за урбанистичиот хаос и корупцијата, но најподготвени да проговорат за тоа се граѓаните од општините Аеродром, Кисела Вода и Карпош, од каде стигнаа најмногу одговори на анкетата на ИРЛ.
Една третина од анкетираните пријавија случаи во ИРЛ, организацијата ќе ги истражува важните пријави
Покрај одговори на прашањата, повеќе од третина од анкетираните испратија документи или пријавија конкретни случаи со сомнежи за корупција меѓу градоначалниците, советниците, инспекторите и бизнисмените. ИРЛ ги процесуира сите вакви пријави и прави напори да ги селектира релевантините случаи и да им одговори на граѓаните кои се вклучија во повикот. Поради скромните човечки ресурси на нашата непрофитна организација, ги замолуваме граѓаните за трпение во одговорите. Селекцијата ќе се врши на начин кој ќе ги одрази најголемите потреби и ќе ги прикаже крупните проблеми на жителите на скопските општини. Новинарите на ИРЛ ќе произведат приказни од вашите пријави за заеднички ќе придонесеме кон поставување на проблемот со локалната корупција во процесот на урбанизација.
Илустрација: Лука Блажев