Press "Enter" to skip to content

Мртва тишина

Наместо да ја штити фелата од „расипаните јаболка”, Лекарската комора спречува жртвите на лекарски грешки да добијат шанса за разврска и правда. Случајот на Дона Неделковска од Тетово која остана без матка покажува дека пациентите се жртви на системот којшто треба да ги контролира и казнува лекарите. Поради молкот на надзорните институции граѓаните не можат да покренат кредибилни постапки пред обвинителството. Дека Лекарската комора е непробоен бедем во патот до правдата, покажува и бројот на одземени лиценци на лекари во трите децении откако постои оваа еснафска организација. 

Известуваaт: Маја Јовановска и Деница Чадиковска/Илустрации: Лука Блажев

Секој 8-ми март Скопје буквално расцветува. Граѓани уште рано се растрчани по свежо цвеќе за своите мајки, баби, учителки, сестри, колешки. Меѓународниот ден на жената во Македонија традиционално се обележува со цвеќе и почесто во кафеана. Оваа година беше поинаку. По стишувањето на кафеанската еуфорија, во 18 часот поворка од жени протестира за правата на жените. Поводот е сѐ повидливото економско и физичко насилство врз жените. Слоганот е моќен: „Ќе преживеат ли жените овде“? 

Еден транспарент се издвојува од останатите: „Молкот убива“. Го носи млада девојка во раните 30-ти години. Таа сака нешто да порача од овој марш. Нејзиното име е Дона Неделковска и доаѓа од Тетово.

Јас сум девојката што за малку ќе го изгубеше животот, а ја изгуби матката поради негрижа”, Неделковска по втор пат ја раскажа јавно нејзината приказна, но овојпат пораката ќе одекне гласно.

Избледената жртва на неправди од некогашните малубројни новинарски написи ќе стане повторно актуелна, а илјадници граѓани ќе се солидаризираат со нејзината институционална борба. Трае година и половина, а повратните одговори се исти: „Работиме на предметот“.  

Многу крвав царски рез  

Триесет и едногодишната Дона Неделковска во ИРЛ дојде со папка во која имаше само неколку документи: барање за стручен надзор и две ургенции до Министерството за здравство. По година и половина откако остана без матка, таа сѐ уште не може да ја започне нејзината правна битка. Недостасува клучниот документ од извршениот стручен надзор за начинот на нејзиното лекување кој треба да го изготви Лекарската комора. 

30 јуни 2021 година

Во вечерните часови во Клиничката болница Тетово е хоспитализирана 29-годишната трудница. Докторката Олгица Сотировска која ѝ ја следи бременоста одлучува дека е најдобро да се породи со царски рез. Операцијата е закажана за утрото следниот ден. Дона во неизвеност и нетрпение ги одбројува часовите кога за прв пат ќе стане мајка. 

1 јули 2021 година

Царскиот рез се изведува со спинална анестезија. Дона е будна и свесна. Операцијата завршува брзо и во 7.40 раѓа здраво машко бебе. Очекува да ја сошијат, но чувствува дека нешто не е во ред. Медицинскиот персонал го фаќа паника. Не можат да го запрат крварењето. 

„Се вртам лево од мене и гледам цел куп гази со моја крв. Почнува да ми се врти и да ми се стемнува и плачам, ги молам да ме спасат да не искрварам. Слушам како трчаат и носат кеси крв од трансфузиологија. Хоророт траеше цели три часа. Бев будна, цел живот ми мина пред очи“. 

По три часа обиди да се спречи крварањето таа во полусвест ќе слушне: „Ајде затворај ја, не крвари веќе”. Откако ја сошиваат, ја сместуваат во шок соба. Ноќта ја минува во постоперативни болки, надевајќи се дека најлошото поминало.

2 јули 2021 година

Следното утро состојбата ѝ се влошува. Таа повраќа на секој половина час. На прашањето што ѝ се случува, персоналот ја теши дека повраќањето е вообичаена реакција од анестезијата. Викенд е, па комуникацијата со докторката Сотировска која ја породи се одвива преку СМС пораки. Неделковска добива терапија која што би требало да го запре повраќањето.

3 јули 2021 година 

Повраќањето не запира ниту третиот ден, а стомакот на Неделковска станува тврд. Таа се плаши дека можеби се работи за акутен абдомен. Бара помош. Докторката Сотировска ниту еднаш не ја посетува. Ѝ испраќа СМС порака во која ја уверува дека има гастритис и не е ништо сериозно. Ситуацијата ќе стане драматична кога девојката ќе почне да повраќа фекалии, ставаат назогастрична сонда (црево од нос во желудник) за да ја испрзнат содржината од желудникот и цревата да се нормализираат. Преку сондата вадат пет литри течност. 

4 јули 2021 година

Нејзиното семејство инсистира да ја префрлат на лекување во Скопје. Докторката ја советува мајка ѝ дека желудникот ѝ е мрзелив од анестезијата и смета дека треба да остане во Тетово. Лекарите одлучуваат да ѝ направат рентген снимки на абдоменот. На снимките сѐ е уредно. Ноќта Неделковска ја минува во молитви да го дочека утрото. 

5 јули 2021 година

Неделковска со возило на Итната помош е пренесена на Клиниката за дигестивна хирургија во Скопје. По извршена компјутерска томографија лекарски конзилиум од клиниката одлучува да се направи итна операција затоа што дијагнозата е постоперативен илеус (преплет црева). Среде операција повикуваат и хируг од Клиниката за гинекологија, бидејќи увидуваат дека матката е некротизирана или – органот е скапан и мртов. Матката мора да се отстрани. Животот ѝ е спасен, но ѝ е одземена можноста повторно да роди дете. 

На Клиниката за дигестивна хирургија останува една недела. Синот за прв пат го гледа две недели по породувањето. Закрепнувањето оди споро, но психичкото опоравување уште потешко. 

„Одев на психолог. Чувствував лутина и бес за тоа што ми го направија. Ми требаше време да се стабилизирам, за да ја почнам правната битка“, вели Неделковска.

Еден месец по породувањето Неделковска се уште го нема добиено отпусното писмо од Клиничката болница во Тетово. На нејзино инсистирање болницата ѝ го дава документот во кој како препорака пишува дека во консултација со анестезиолог и хирург таа е испратена на ургентна хирургија во Скопје.

21-ви декември 2021

По долг период на физичко и психичко опоравување од траумите, проследено со редовни посети на психотерапевт, Неделковска одлучува да ја започне битката за правда и да ја сподели својата приказна на социјалните мрежи.

„Ми требаше многу време за да се стабилизирам. Одев на психолог, но имав лутина која никако не поминуваше. Сите околу мене внимаваа и се обидуваа да не зборуваат за трауматичната случка. Јас само сакав сите да знаат што ми се случи.“ 

Иако КОВИД 19 пандемијата го добива главното медиумско внимание приказната на Дона Неделковска ќе допре во медиумите. Случајот го забележува и тимот на Македонското здружение на млади правници кои нудат бесплатна правна помош и веднаш ја контактираат. 

Патот до правдата ќе биде долг и поплочен со многу пречки поставени од надзорните институции. 

Ако те нема во медиуми, здравствениот инспекторат не те есапи

Во случајот на Дона Неделковска, првиот институционален чекор го презема Државниот санитарен и здравствен инспекторат (ДСЗИ), но дури откако нејзината објава на социјалните мрежи ќе стане вирална, по што ќе ја пренесат и медиумите. Ќе спроведат вонреден инспекциски надзор во Клиничката болница Тетово и во Клиниката за дигестивна хирургија, но ќе констатираат дека немало неправилности. 

Графички приказ на надлежностите на различни институции повикани да постапуваат во случаи на сомнежи за лекарски грешки

На 3-ти јануари 2022 година адвокатката Павлина Зефиќ ангажирана преку Македонското здружение на млади правници поднесува иницијатива за стручен надзор до Министерството за здравство. По еден месец, постапката ќе ја отвори тукушто назначениот министер Беким Сали. Тој од Лекарката комора ќе побара стручен надзор за лекувањето на Неделковска со назнака истиот да се спроведе во најкус можен рок. 

Најспоро до правда со Лекарската комора 

Минуваат месеци. Адвокатката до Министерството за здравство испраќа две ургенции. Последната е на 20-ти февруари годинава. Неделковска се уште нема информација од Лекарската комора дали воопшто е почната постапката за стручен надзор. 

Гоце Коцевски од тимот на „Македонското здружение на млади правници“ вели дека инсистираат на извештаите од Државниот санитарен и здравствен инспекторат (ДСЗИ) и Лекарската комора, бидејќи имаат особено значајна улога во предистражната постапка кога постои сомневање за спроведување на истрага. 

„Тие сами по себе не се сметаат за вешт наод и мислење согласно Законот за кривичната постапка, меѓутоа во многу случаи се клучни за да Јавното обвинителство започне со поинтензивни предистражни дејствија вклучувајќи и барање на вештачење“, објаснува Коцевски. 

Судската статистика сугерира дека обвинителството навистина отвора многу малку случаи за лекарска грешка. Спората и недостижна правда ја потврдуваат и податоците кои ги добивме од најголемиот суд во државава – Кривичниот суд во Скопје. Во последните десет години за кривичните дела „Тешки дела против здравјето на луѓето“ и „Несовесно лекување болни“ има вкупно 13 правосилни пресуди. Затворска казна добил само еден лекар во траење од година и половина. Станува збор за гинекологот Николче Дамчевски, кој девет месеци лажеше пациентка дека е бремена. Освен затворска казна му беше изречена и забрана за вршење дејност во траење од осум години. 

Останатите случаи завршиле со мали парични казни, условна казна затвор, офрлање на обвинението, а дури во пет случаи била запрена постапката.

Статистички приказ на правосилни судски пресуди во Кривичниот суд Скопје за кривичните дела „Несовесно лекување“ и „Тешки дела против здравјето на луѓето“ за период од последните десет години

Случајот на Дона е еден од стотиците заглавени во Лекарската комора, која е надлежна за вршење на стручен надзор. Последната информација од Лекарската комора за случајот на Дона Неделковска е дека во наредните неколку денови комисијата која што вршела стручен надзор ќе го изготви извештајот. 

Новинарот Александар Динев кој што речиси две децении го следи секторот здравство, вели дека во Македонија е многу тешко да се докаже лекарска грешка или нестручно лекување. 

„Долг и исцрпувачки е патот за да се стигне до правдата и да се докаже лекарска грешка. Случаите на сомнеж за несовесно лекување со години заглавуваат во судските лавиринти. Постапката за докажување трае многу долго и се сеќавам дека само во многу мал број случаи е докажано ова кривично дело. И сите тие биле поради притисок на јавноста и медиумите. Од друга страна сведоци сме и какви пресуди,  речиси со минимални казни досега се донесени, а посочените лекари повторно продолжуваат да си ја вршат дејноста“, вели Динев.

Според законот, казна за лекар по утврдена лекарска грешка може да побара министерот за здравство или пак, по правосилна пресуда да ја изрече Лекарската комора. Казните се опомена, јавна опомена, времено одземање на лиценцата за работа или трајно одземање. 

Според официјалните податоци кои ги добивме од Лекарската комора, во последните 5 години нема случај на одземање на лиценца за работа на лекар по судска пресуда или по барање на министер за здравство. Лиценците кои се времено одземени во најголем број случаи се поврзани со неисполнување на законските услови за нивно продолжување поврзани со континуираната медицинска едукација.

Ниту го штитат угледнот на фелата, ниту даваат шанса за правдата

Мисијата на оваа еснафска организација е да ги штити и унапредува стручноста, етичките должности и правата на лекарите, како и нивниот углед и интегритет. Комората одлучува кој лекар исполнува услови да добие лиценца за работа, како и кој ги прекршил законските и етичките стандарди и носи одлука за одземање на лиценцата. Но, Лекарската комора ретко или речиси никогаш не се ослободува од „расипаните јаболка“ во фелата кои го нарушуваат нивниот углед и го доведуваат во опасност животот и здравјето на граѓаните. 

Нивната моќ е значајна за што сведочи и интересот на партиите на власт за членовите на раководството на Лекарската комора. Речиси и нема избор за претседател којшто низ годините не минувал со политички мешања. 

Од 2017 година претседателка на Комората е доктор Калина Гривчева Старделова. Таа е директор на Клиниката за гастроентерохепатологија, а ова и е втор мандат во Лекарската комора. Ретко се појавува во медиумите на интервјуа. Нејзините јавни настапи најчесто се протоколарни и повеќето се поврзани со нејзината функција како директорка на Клиниката

Претседателката на Лекарската комора Калина Гривчева Стардеова на одбележувањето на 30 години Лекарска комора (8 јуни 2022) Фотографија на ЛКМ

Според статистиката која ја добивме од комората, во изминатите пет година направени се 127 вонредни стручни надзори. Поголем дел од нив или 75 се случаи поврзани со Ковид 19. Вели дека ја разбира потребата на пациентите и интересот на медиумите и вложувале максимални напори да одговорат што побрзо на сите пријави за стручен надзор.

Старделова рече дека неправедно фокусот секогаш се насочува кон Комората во случаи кога има сомневање за сторена лекарска грешка. Извештајот од стручен надзор немал никакво влијание во правосудната постапка. 

„Комората не е ни обвинителство, ниту суд. Извeштајот нема елементи на судско-медицинско вештачење и не содржи заклучок за тоа дали е или не е направена лекарска грешка во одреден случај.“, вели Гривчева Старделова. 

Гоце Коцевски од „Млади правници“ вели дека тоа е само изговор, бидејќи извештајот од надзор е од суштествено значење за да се утврдат околностите под кој се случил настанот и иницијален документ во понатамошната правна битка. 

„Оваа комисија би имала пристап до сите документи и би можела да земе изјави од вклучените во настанот. Алтернативно, може да се побара стручен наод и мислење од вештак на барање на жртвата преку адвокат, меѓутоа праксата покажа дека штом не стои институција позади барањето, мошне често самите вештаци немаат пристап до сите документи кои се неопходни за да се даде издржан извештај кој ќе соодвествува на она што навистина се случило и кој ќе даде одговор на прашњето дали имало или не одговорност помеѓу здравствените работници“, објаснува Коцевски.

Судијката Габриела Гајдова од судот во Велес која има напишано неколку стручни трудови на темата „Лекарска грешка“, вели дека вакви предмети и во нејзиниот суд не се многу чести. Но, забележливо е дека се издигнува свеста на пациентите, па бројот се зголемува од година во година. Сепак, вели дека секогаш мора да се прави разлика помеѓу лекарска грешка и несреќен случај. 

„Треба да се потенцира дека и перцепцијата на јавноста дека секој смртен исход е лекарска грешка не е реален“, изјави за ИРЛ Гајдова.

Таа објаснува дека клучен доказ во овие предмети се медицинските вештачења. Кога се работи за посложени вештачења, најкомпетентни се високообразовни или научни установи. Во нашата држава тоа би бил Институтот за судска медицина.

„Доколку навремено бидат обезбедени сите докази (обдукција, вештачење, медицинска документација….) судот нема да има многу потешкотии во донесувањето на одлуката, рече судијката Гајдова.