Press "Enter" to skip to content

Партиски списоци за фотељи наместо систем на заслуги по мерак на шефовите

Премиерот Ковачевски го презема мандатот од Заев со ветување дека во неговата власт ќе нема место за политикантство туку само за системот на вредности и заслуги.  Тоа не се исполни кога се назначуваа повеќе од 40 директори и заменици во само една година. За илустрација, преведувач стана директор на Агенцијата за странски инвестиции, а донатор на ДУИ се смести во Царината како заменик – директор.

Политичкиот договор за влегувањето на Алтернатива во владата кој може да и донесе и до 47 места во извршната власт одново ги стопи ветувањата дека државните институции ќе ги водат најспособните, а не партиските кадри. Партиските списоци за вработување започнаа да се кројат непосредно пред оставката на поранешниот премиер Зоран Заев, но продолжија по преземањето на Владата од Димитар Ковачевски во договор со коалициските партнери од ДУИ и Алтернатива. Недостатокот на критериуми во огласите ги остави институциите во рацете на лица со политичка позадина.

Секој добронамерен и стручен човек е добредојден во нашиот тим, а сите лажни, ниски и политикански акции ќе ги осуетиме и ќе покажеме дека се спротивни на интересите на граѓаните“ – изјави Димитар Ковачевски на 10 февруари, додавајќи дека за него системот на вредности претставува еден од врвните критериуми. 

Политиканските акции не се осуетија, а ни добронамерните и стручни граѓани не се најдоа во тимот. Дел од новите назначувања покажуваат дека предност повторно добиле оние кои веќе ја докажале лојалноста кон моменталната власт, наспроти стручноста. Така, в.д. директорот на Агенцијата за странски инвестиции од редовите на Алтернатива, на пример, не ги исполнува пропишаните критериуми во последниот оглас за таа функција, заменик – директорот на Царинската управа, која е една од клучните институции во државата, донирал пари во партијата ДУИ, додека заменик – министерот за одбрана, исто така член на ДУИ, завршил само физичко образование за кое смета дека најмногу му помага за тешката работа во Министерството.

Според списокот кој го доби ИРЛ од Владата до почетокот на март новата влада назначила 42 директори, в.д директори и заменици и сите се членови или се поврзани со некоја од партиите од владината коалиција. Но, политичкиот пазар за поделба на директорските позиции меѓу коалиционите партнери започна уште пред оставката на Владата предводена од Зоран Заев во декември.

Секој од нив имаше различни предлози и желби за лица кои ќе „газдуваат“ во државните институции. На последната владина седница од 21 декември веќе беа именувани дел од новите директорски места на предлог на Алтернатива – партија која од опозиција премина во власт и ја спаси од пад владата на СДСМ и ДУИ. Пазарењето на Алтернатива и донесе министерски и директорски позиции – според повеќе медиумски извештаи договорени се и до 47 позиции – дел од нив на база на партиско договарање без да се исполнат основните критериуми и квалитети.

В.д директори – злоупотребена процедура за назначување на лица кои заостануваат зад критериумите од огласите 

Од Комисијата за именување чиј претседател е Бојан Маричиќ за ИРЛ велат дека при именување на лица за извршни позиции, особено за функцијата заменик-министер, “претходат разговори и консултација со владините коалициони партнери за да се идентификуваат и прифатат соодветни кадровски предлози кои се пред се стручни и компетентни во областите за кои се именуваат.“

Недостатокот на утврдени критериуми и квалификации пак овозможува високите раководни позиции да им припаднат на оние кои функцијата ја заслужиле со својата лојалност кон партијата и лидерот.

Во голем дел од огласите на Владата за назначување на директорски позиции нема конкретно пропишани критериуми. Доволно е да немате правосилна пресуда во моментот на избор, да имате 240 кредити според ЕКТС, завршено високо образование и најмалку пет години работно искуство. Во владините огласи скоро никогаш не се наведува каква стручност и искуство се бара за позициите.

„Досегашниот начин на избор, именување и назначување на високите раководители се заснова на поделба на раководните позиции помеѓу коалиционите партнери во власта, без критериуми, со што се изложува на ризик севкупното работење засновано на начелото на стручност и заштита на јавниот интерес“- изјави за ИРЛ, Неда Малеска од Центарот за управување со кризи.

Таа посочува дека во ниту еден од 29те материјални закони кои ги уредуваат овие позиции нема утврден принцип заснован на заслуги за селекција на високите раководители. Според Малеска ова е најголемиот проблем, бидејќи критериумите за избор, именување и назначување на директори и заменици директори не се темелат врз системот на заслуги, ниту врз основа на сериозна проценка на стручните и раководните капацитети на кандидатите.

Дополнително, назначувањето на в.д директори продолжи да се користи како редовна пракса и покрај апелите на Антикорупциската комисија да престане да се употребува овој начин кој остава простор за постоење на висок ризик од политички влијанија и влијае на преселување на квалитетниот кадар за чие образование се вложувало во оваа земја.

Списоците кои ИРЛ ги доби од Владата покажуваат дека од досега назначените функциониери, 32 се  в.д директори, осум директори и двајца заменик в.д директори.

Еден од нив е и новиот в.д директор на канцеларија од која што ќе се носат клучни одлуки за Агенцијата за странски инвестиции, Беким Емини. Тој е пример дека дури и кога постојат утврдени критериуми, тие се заобиколуваат или остануваат само на хартија.

Во последниот оглас објавен за ова позиција во 2020 година, е наведено дека кандидатот за директор мора да има пет години работно искуство во областа на инвестиции и извоз и најмалку три години работно искуство на раководно место. Емини не ги исполнува.

Во неговата биографија пишува дека има завршено правен факултет, а пред да биде назначен за функцијата работел во Одделението за инспекциски надзор во Гостивар. И покрај тоа што Емини не ги исполнува критериумите според последниот оглас, тоа не го спречува да биде назначен за в.д директор. Емини во својата биографија навел дека е способен да одговори на административните предизвици.

Дека овие позиции се резервирани и за задоволување на апетитите на помалите коалициски партнери покажува и примерот на Владимир Кроневски, член на претседателството на Демократскиот сојуз. Тој е меѓу новоизбраните в.д директори, кој сега раководи со Службен весник, а претходно бил и заменик директор на Ј.П градски паркинг. Кроневски е инаку дипломиран социјален работник и магистер по менаџмент.

Недостатокот на критериуми – можност за ДУИ да му се оддолжи на Муарем Асани за паричните донации во партијата 

Вратите на државните институции се пошироко отворени за оние кои дале личен придонес во партијата која е на власт преку паричен влог кој ја збогатил партиската класа. Пример за ова е новиот заменик директор на Царинската управа, Муарем Асани кој во текот на својата кариера ротирал низ државните институции. Од својата плата успеал да издвои и околу 3 илјади евра кои во два наврати ги донирал на сметката на ДУИ. Во 2014 година донирал 30 илјади денари, а потоа во 2016 сметката на ДУИ тежела 180 илјади денари повеќе благодарение на Асани. Од Владата велат дека Асани бил единствениот кандидат кој ги исполнувал условите на огласот кој траеше пет дена.

Асани е магистер по право, а досега работел како раководител на даночната единица во ЈП Македонија пат во периодот од 2011 до 2012 година, а бил и советник за финансиски прашања во кабинетот на генералниот директор на Фондот за пензиско и инвалидско осигурување на РСМ.

Во медиумските известувања во текот на годините за новиот заменик директор и неговите двајца браќа Беќир и Бејтула не може да се прочита ништо што посочува дека станува збор за стручни луѓе на кои треба да им се доверат државни институции. Неговиот брат Беќир Асани на јавноста и е познат од „бомбите“ во 2017 година како извршител на задачите на членови кои високо котираат во партијата ДУИ и претседател на огранокот на партијата во Чаир.

Медиумите известуваа и за настан во кој Беќир нападнал полицајка која со помош на пајак – служба се обидела да го отстрани неговото непрописно паркирано возило, но подоцна полицајката изјави дека самата се удрила. Поранешниот претседател на Здружението на новинари на Македонија, Насер Селмани кој на фејсбук статус напиша за овој настан дека правната држава клекнала на колена пред еден „силеџија“ доби заканувачки пораки за него и за неговото семејство од нивниот трет брат Бејтула Асани. Новинските написи кои се појавуваат кога ќе се напише името Муарем Асани не се поразлични од оние за неговите браќа. Медиумите пишуваа дека Асани влегол вооружен во Македонија пат и бил нападнат од страна на обезбедувањето, но тој го негираше настанот.

Заменик министерот за одбрана со завршено физичко образование

Од Владата велат дека одговорност за изборот на заменик – министрите имаат само партиите, но дека се водат по начелото на професионални квалитети, искуство и личен интегритет. Минатиот месец Владата назначи 16 заменик – министри. Некои од нив во своите биографии го наведоа пребарувањето на Гугл како посебна вештина која ја поседуваат.

Професорот Борче Давитковски од правниот факултет смета дека позициите заменик – министер се непотребни во нашето државно уредување. Тој го посочи и примерот со уредувањето во Велика Британија каде што министрите имаат свои помошници со потребно образование за конкретната дејност за која што помагаат.

„Кај нас заменик – министрите ги третираат како политички личности и ги уживаат сите лагодности кои им ги дава системот, кабинет, шофер и сето тоа е спротивно на европските стандарди“ – вели Давитковски

Изборот на заменик – министрите го верификува Собранието преку гласање, но предложените кадри мора да ги исполнуваат условите и критериумите предвидени за овие функции кои во реалноста не се целосно утврдени.

Заменик – министерот за одбрана, Башким Хасани е само еден пример дека не постојат прецизно утврдени критериуми и квалификации за утврдување на стручни познавања во одредена област кои би требало да бидат од клучна важност за лицата на кои им се доверуваат министерствата.

Во разговор со ИРЛ, заменик министерот за одбрана откри дека за работата која ја извршува во министерството зема плата над 63.000 денари. Потврди и дека политичкиот ангажман му помогнал во назначувањето на високите позиции, но му помогнале и неговите познанства.

На прашањето колку му помага неговото физичко образование во извршување на актуелната функција тој одговори дека за човек кој е активен во политиката и работата која му е многу напорна, треба да биде и кондиционо спремен.

„Моето образование ме научи како да избалансирам физичка и психичка стабилност и при ваков напор ми помага да ги завршам секојдневните активности“ – рече Хасани и упати совет до сите кои извршуваат напорни работи преку ден, да не се откажуваат од физичка активност.

Во последниот извештај од Европската комисија една од препораките за нашата земја е да се спроведе Законот за висока раководна служба кој неколку пати е враќан на доработка. Овој закон треба да гарантира дека кадрите ќе бидат избирани според мерит системот и на транспарентен начин.

„Законот се заснова на начелата на рационалност, демократичност и транспарентност“- велат од Министерството за информатичко општество.

Но додека не се спроведе овој закон, шансите во државните фотелји да седнат лица кои не се од партиските кругови се сè помали. Овие позиции и понатаму ќе бидат главен адут за политичкиот пазар меѓу партиите.

Последни стории 

Зоран Заев и Кочо Анѓушев беа позната политичка и бизнисменска двојка додека заедно ја водеа владата со фокус на реформи во економијата. На влегување ветија економска пролет, на излегување ги дочека енергетска катастрофа. Во истата и двајцата видоа шанса, а Законот за енергетика кој го истуркаа додека беа на Илинденска се покажа инспиративен – и едниот и другиот на различен начин ќе ги ползуваат бенефитите од стратешките инвестиции во сончевата енергија. Анѓушев како стратешки партнер на владата со старо нова фирма, а Заев со синот Душко ќе го направи првиот чекор во бизнисот со струја – и тоа не било каква, туку произведена од сонце. Целата сторија прочитајте ја на линкот во продолжение.

Економските реформатори во потера по сонцето

Оваа сторија е дел од проектот „Поттикнување на јавната дебата за антикорупција“ кој вклучува активности за истражување и застапување со цел поддршка на реформскиот процес во Северна Македонија преку зајакнување на реформската агенда во областа на владеењето на правото. Проектот е поддржан од страна на Националниот фонд за демократија (National Endowment for Democracy – NED) од Соединетите Американски Држави. За содржината одговорен е ИДСЦС и во никој случај не ги отсликува позициите на Националниот фонд за демократија (National Endowment for Democracy – NED).