Поранешниот бизнис-партнер на премиерот од бизнисот со фотоволтаици се оградува од одговорност за смртта на работникот на зградата на ФФМ. Инспекциите констатирале дека работникот немал обука за да ја управува дигалката од која паднал и загинал на самото место. Фирмата го обвинила работникот дека самиот си ја дал таа работна задача. Огорченото семејство ја бара правдата, додека Федерацијата и низа институции во Македонија не се заинтересирани за стандардите за безбедност на оние на кои им даваат договори
Известува: Лила Караташева; графика: Лука Блажев
Македонија е земја каде што профитот е во прв план, а сигурноста и безбедноста на работниците во втор. Газдите во многу случаи се немилосрдни кон оние од кои им зависи успешноста на бизнисот. Ризици има. Фирмите речиси и воопшто не водат грижа ниту, пак, вложуваат во обуки на вработените кои би спречиле смрт на работници кога исполнуваат работни задачи. Опасен потфат, за жал со смртен исход, е случајот со пад на работник сосе дигалка пред седиштето на ФФМ во 2019 година. Замислена како тест, да се провери колку дигалката може да се издигне, пробата заврши фатално за 56-годишниот Валентино Петрески. Компаниите вината за падот на дигалката ја префрлаат на веќе починатиот работник. Вистината за тоа што точно се случило ја брани неговото семејство кое е згрозено од обидот смртта на нивниот сопруг и татко компаниите да ја компензираат со крајно непристојна понуда – пари.
Кобниот ден
20 август 2019 година, за Валентино Петрески требаше да биде возбудлив ден. Вечерта првпат ќе се собере со семејството за организација на свадба на неговата од скоро свршена ќерка. Она што започна како еден рутински работен ден, заврши трагично за семејството Петрески. Валентино Петрески од Скопје – електротехничар во фирмата „КМГ ЕОЛ квазар“ која е специјализирана за поставување фотоволтаици – ќе загине на работното место на објектот на Фудбалската федерација на Македонија во населбата Ново Лисиче.
Секое утро Валентино добива работна задача. За оваа е предвидено да оди во Струмица заедно со колегата Маријан Радуловски. Завршуваат со работните обврски и тргнуваат за Скопје. Валентино има мотив плус да се врати дома. Неговото семејство планира веселба – се организира свадбата на неговата ќерка. Но, кога Валентино заминал на работа, никој од неговите најблиски не можел да претпостави дека наместо свадбена церемонија семејството ќе треба да организира погреб.
„Засекогаш тој ден ќе остане црн петок за нашето семејство“, раскажува неговиот син, Александар Петрески.
Валентино и Маријан пред крајот на работниот ден од претпоставените добиваат нова обврска. Треба да се вратат во Скопје и да испитаат мобилна дигалка која се издигнува на дваесет метри. Валентино добил задача да ја подигне дигалката до максималната висина, а колегата Маријан требало да фотографира. Пробното издигнување се случувало на објектот на Фудбалската федерација на Македонија, каде што со дигалката требало да се постават фотоволтаици. Но, кога машината достигнала максимална височина, еден од четирите стабилизатори се навалил. Дигалката паднала заедно со Валентино, а падот е фатален. Обезбедувањето од ФФМ повикало полиција и брза помош. Пристигнале и трудов инспектор, синот на загинатиот работник Александар Петрески, дежурниот јавен обвинител Дарко Јакимовски и сопственикот на компанијата „КМГ ЕОЛ квазар“, Горанчо Паунов.
Анонимна фирма, популарни деловни и политички релации
Фирмата „КМГ ЕОЛ квазар“ е релативно непозната за пошироката јавност. Основана е на 20 декември 2007 година со непаричен влог од пет илјади евра. Сопственик и управител на компанијата е извесен Горанчо Паунов, исто така релативно непознат за јавноста. Но, Паунов е поранешен партнер со сегашниот премиер Димитар Ковачевски во фирмата „Пиксел груп“ од каде што тој се повлекува кога станува заменик министер за финансии, а фирмата останува во владеење на Паунов.

Тој е сопственик и на „КМГ ЕОЛ квазар“ – компанија која дала најповолна економска понуда за поставување фотоволтаици на зградата на ФФМ. Но, за да се инсталира фотоволтаичниот систем, а куќата на фудбалот да добие „зелена енергија“ од сонцето, „КМГ ЕОЛ квазар“ изнајмува мобилна дигалка, без да обезбеди соодветна обука за вработените безбедно да ракуваат со неа. Паунов дигалката ја обезбедил од кумановската фирма „Термалифт“, а претпоставен на работниците Валентино и Маријан усно им дал наредба да ја подигнат дигалката пред објектот на ФФМ.
Трудовиот инспекторат констатирал прекршувања на законите од „КМГ ЕОЛ квазар“ и „Термалифт“
Дежурната инспекторка Весна Петрушевска направила увид на местото на несреќата пред зградата на ФФМ во населбата Ново Лисиче. Во извештајот навела дека компанијата „Термалифт“ не доставила матична книга за дигалката ниту, пак, упатство за употреба на македонски јазик. Дополнително, недостасувал и записник за примопредавање на дигалката помеѓу „КМГ ЕОЛ квазар“ и „Термалифт“.
„Директната причина за смртта била паѓањето на дигалката како резултат на технички дефект на еден од четирите стабилизатори. Овој недостаток не можел да биде воочлив пред почетокот на работата на работникот“, пишува во извештајот на трудовиот инспекторат.
Инспекторката констатирала дека Валентино Петрески не носел заштитна опрема, но дури и да носел таа немало да го спаси од смрт поради падот на дигалката. Од Државниот инспекторат за труд велат дека по констатираните неправилности кај „КМГ ЕОЛ квазар“, на фирмата ѝ била понудена постапка за порамнување за констатираните неправилности. Паунов не ја прифатил постапката за порамнување во законски утврдениот рок.
Од фирмата „Термалифт“, во чија сопственост е спорната дигалка, за ИРЛ тврдат дека таа била исправна, но работникот не знаел да ја користи. Доставиле претставки за извештајот на инспекторката Петрушевска и велат дека испратиле упатство за користење, спротивно од она што се тврди во извештајот на трудовиот инспекторат, дека недостасувал официјален документ за употреба на македонски јазик.
„Не може инспектори да кажуваат дали дигалката била исправна или не, кога тоа не е нивна работа“, коментира Драган Дамјановски, сопственик на фирмата „Термалифт“ за извештајот на трудовиот инспектор.
Одбиена компензација за животот на Валентино
Синот на загинатиот Валентино, Александар Петрески, е разочаран од односот на компаниите „КМГ ЕОЛ квазар“ и „Термалифт“. Не очекувал дека ќе се оградат од неговиот татко и бесрамно ќе се обидат вината за несреќата да ја префрлат на мртов човек кој не може да се одбрани. Александар засега има една цел – да докаже дека причината за несреќата и смртта на татко му е поради неисправната дигалка на „Термалифт“.

Александар ја одбил непристојната понуда што му била понудена од Горанчо Паунов. Напорно работи за да ги исплати преостанатите долгови од хипотекарниот кредит.
„Сега и ‘Термалифт’ и ‘КМГ ЕОЛ квазар’ му ја префрлуваат вината, едните велат дека не требало тој да ја управува, а добро знаат дека му се јавиле, а другите велат дека дигалката била исправна, ама не знаел да ја користи“, тврди Александар и додава дека татко му знаел да управува со таква дигалка иако немал официјална обука.
Вистината за смртта на Валентино низ призмата на „КМГ ЕОЛ квазар“
Горанчо Паунов не ја исклучи можноста дигалката од која падна и загина Валентино Петрески навистина да била неисправна. Се брани дека нарачал сина, а фирмата „Термалифт“ му испорачала портокалова дигалка. Верзијата на Паунов е дека Валентино не добил устен налог да оди да ја преземе дигалката туку неговиот колега Маријан Радуловски, кој бил обучен за работа со таков тип механизација. Го прашавме Паунов дали има записник за примопредавање – одговори дека нема оти сè се случило набрзина и никој не успеал да се потпише. Валентино бил радознал и затоа се качил на дигалката.
„Тој немаше обука и не требаше да ја ракува дигалката. Неговиот колега Маријан Радуловски има обука за ракување со таква дигалка, тој требаше да ја управува, а не Валентино“, тврди Пауновски кој на фирмата „Термалифт“ ѝ приложил изјава со негов печат и потпис дека со дигалката ќе управува Маријан Радуловски, а не загинатиот работник Валентино.
Единствениот сведок контра „вистината“ на „КМГ ЕОЛ квазар“
Маријан Радуловски е единствен сведок на немилиот настан, кога на работното место загинува неговиот колега Валентино. Маријан сè уште работи во „КМГ ЕОЛ квазар“. Иако од работата му зависи дали ќе однесе парче леб дома, за ИРЛ објасни дека не може да ја лаже јавноста. Го демантираше својот газда Горанчо Паунов и призна дека ниту тој нема обука да ракува со таква дигалка, нешто во што убедува сопственикот на „КМГ ЕОЛ квазар“.
„Не сум обучен да ракувам со таква дигалка. Јас тогаш работев четири месеци во компанијата, а таква дигалка првпат видов тој ден. Ако знаев да ја ракувам, веројатно ќе се качев јас, а не колегата кој исто така не беше обучен, но подолго време работи таму. Мислев дека знае да управува бидејќи немаше ни упатство за користење“, вели Радуловски кој за оваа изјава на сопственикот на „КМГ ЕОЛ квазар“ првпат дозна во разговор со ИРЛ.
„Термалифт“: Дигалката беше исправна, работникот немал обука
Сопственикот на „Термалифт“ е дециден дека дигалката која ја изнајмил била исправна. Драган Дамјановски се сомнева дека двајцата работници немале обука. До ИРЛ достави фотокопија од записник за примопредавање на дигалката, за која, пак, газдата на „КМГ ЕОЛ квазар“ тврди дека не постои. На документот е потпишан Валентино Петрески. Од „Термалифт“ тврдат дека доставиле упатство на македонски јазик, иако колегата на Валентино, Маријан Радуловски, вели дека тоа е лага и дека не виделе никакво упатство за безбедно користење на дваесетметарската дигалка.
„Дигалката беше исправна, не ја управувале правилно. До максимална висина ги издигнале четирите стабилизатори на дигалката, која треба да стои на тркалата кои може да се подигнати од земјата само неколку сантиметри, а тој максимално ги подигнал“, вели Дамјановски.
За да ја поткрепат својата верзија, од „Термалифт“ нарачале приватно вештачење од Агенцијата за судски вештачења. Во документот единствен виновник е веќе починатиот Валентино.

Спорната дигалка била изнајмувана противзаконски
Законот за техничка инспекција и Правилникот за користење дигалки наложуваат дека секоја фирма мора да добие извештај и сертификат за исправност за одредена машина од независно инспекциско тело. Извештајот се испраќа до Инспекторатот за техничка инспекција кој во рок од осум дена треба да донесе одлука и да издаде евиденциски број пред дигалката да се пушти во употреба. Но, за оваа дигалка Инспекторатот одлучил да додели број дури по 3 месеци.
„Доколку некој користи техничка опрема без да спроведе соодветна постапка предвидена со закон, истото е противзаконски“, велат од Инспекторатот за техничка инспекција.
Обвинение против „КМГ ЕОЛ квазар“ и „Термалифт“ за тешки дела против општата сигурност
Обвинителството го истражуваше овој случај речиси три години. Тврдењата на „Термалифт“ и „КМГ ЕОЛ квазар“ не успеаја да го спречат обвинителот Дарко Јакимовски да поднесе обвинение против фирмите и нивните сопственици. Обвинителството утврдило дека фирмата „Термалифт“ издала под закуп неисправна дигалка без упатство за употреба. Фирмата „КМГ ЕОЛ квазар“ го прекршила Законот за безбедност и здравје при работа бидејќи дозволила работник без обука да пристапи до работно место без да добие упатства за работа на место што е изложено на опасност.
„Поради техничка неисправност на хидрауличниот систем на дигалката, дошло до собирање на десниот преден стабилизатор и до изместување на тежината кон нејзината десна страна, со што настанала дестабилизација и пад на дигалката“, велат од ОЈО.
МЗЗП: Државата не успева да спречи несреќи на работно место
Од Македонското здружение за заштита при работа сметаат дека не функционира превентивниот систем што треба да спречи несреќи на работно место. Тоа што не се намалува трендот на загинати работници за Здружението е показател дека институциите потфрлуваат во процесот. Претседателот на Македонското здружение за заштита при работа, Милан Петковски, објасни дека семејствата на загинатите и повредените работници се беспомошни и постојано бараат помош од нив.

Феноменот со загинати работници, најчесто на градежни објекти, се провлекува со години. Министерството за труд и социјална политика најавува кампањи за зголемување на свеста на работниците и работодавците за значењето на безбедноста при работа. Ресорното министерство најавува измени и подзаконски акти на Законот за безбедност и здравје при работа, а најавува и вработување нови инспектори.