Од 2007 до 2015 година во македонското Собрание се направија 104 измени на клучните закони за градење. Преку државно спонзорираните проекти во градежниот сектор за само една деценија, градот радикално се трансформираше. Секој нов урбанистички план овозможуваше неконтролирано градење од една мала моќна група со пари и пријатели во политиката. Промените не беа во функција на подобрување на животот на граѓаните. Политичарите кои одлучуваат на ова секогаш имаат еден одговор: Се’ е според законите. Таков е случајот со Тафталиџе. Низ пребарувањето на стотици документи во државните институции и дигиталните архиви, тимот на ИРЛ открива како во само пет години се изградија таканаречените бетонски чудовишта во населбата Тафталиџе. Во оваа приказна главните карактери се познати имиња од бизнисот со пари и пријатели во медиумите и политиката. Еве како се случи трансформацијата на нашиот град преку примерот на Тафталиџе.
ИРЛ тимот го подготови овој мултимедиален проект составен од пишана сторија, визуелизирани податоци и објаснувачко истражувачко видео
Денот е 05 јануари, ден пред Бадник. Годината е 2016. Веста дека советниците на општина Карпош одржуваат седница на празник, за многумина беше изненадување. Но, ова е најважната седница во историјата на општината.
На предлог на градоначалникот Стевче Јакимовски, летото 2015 пристигнува нов детален урбанистички план. Со него се предвидени големи зданија на атрактивни локации во населбата Тафталиџе. Протестите на граѓаните немаат големо влијание врз одлуките на мнозинството советници од партиите ВМРО ДПМНЕ и ГРОМ. Опозицијата ќе ја напушти седницата.
„Се прашуваме дали можеби тајмингот на донесување на овие два ДУП-а беше специјално одбран во ваков момент кога граѓаните почнуваат веќе да го палат бадниковите огнови? Да бидат протнати овие два ДУП-а без некаква поголема медиумска покриеност и без граѓаните?! Можеби сето ова е вака направено за да се избегне реакцијата на засегнатите граѓани?“, изјави советникот од СДСМ и коалицијата Владимир Кироски откако излегоа од салата на Советот.
На Бадник градот ќе го добие новиот урбанистички план. Се отвора теренот за агресивната и масивна градежна офанизива која ќе следи во наредните 3 години. Но, целата операција почнува многу порано.
Необичен дар
Годината е 2003. Десет лица поднесуваат барање за денационализација на имот на територијата на општина Карпош. Имињата не значат ништо во јавноста. Марија Басарова, Славка Наскова, Цветанка Костадиновска, Василка Ѓоршиевска, Нада Комленац, Јордан Ѓорѓиевски, Александар Трајковски, Славко Ѓорѓиевски, Љубица Добревска и Софка Трајковска бараат земја на многу локации во Карпош. На некои парцели веќе има изградено објекти, бензиска, болница, но неколку илјадници хектари им се враќаат на наследниците на национализирниот имот. Најголем дел од овие парцели се во населбата Тафталиџе. Токму на овие парцели подоцна ќе се изградат бетонските чудовишта, како што ги нарекуваат граѓаните. Имотот е во рацете на овие лица.
Во 2011 година почнуваат промени во сопственоста, односно сопствениците на парцелите им ги подаруваат своите делови на нивните наследници. Клучните промени се случуваат од 2014 до 2017 година, кога во сопствеништвото влегуваат фирмите „Орманче“, „Пирамида инженеринг“, „Амари ред“ , Петар Мишиќ и Благоја Трајковски. Според сведоштвата на бизнисмени вклучени во изградбата на Тафталиџе, а кои со нас разговара под условот на анонимност, овие луѓе и фирми имаат улога на посредници меѓу сопствениците на имотот, општината и големите градежни компании. Посредниците се оние кои ги пронашле правилните парцели за изградба на згради од овој габарит. Тие ги убедиле сопствениците на имотот да им препишат само еден мал дел од својот имот, а за возврат им ветиле дека од нивните парцели ќе направат градежен рај во кој тие ќе добијат свој дел. Најголем дел од овие договори се договори за дар или подарок.
Такви подароци добива и лицето Петар Мишиќ.
ИРЛ подготви видео со кое на граѓаните се стремиме да им објасниме на едноставен и раскажувачки начин што се случило во Тафталиџе и кои последиците. Ако го гледате видеото, не заборавајте да ја прочитате оваа приказна до крај.
Посредникот донатор
Петар Мишиќ не и е познат на македонската јавност. Но, неговата репутација меѓу бизнисимените е беспрекорна. Според податоците од договорите кои ИРЛ ги побара од Катастарот, може да се види дека е роден во 1984 година. Не може да се најде на социјалните мрежи, ниту пак на телефонот на неговата фирма „Орманче“. Тој има уште една фирма за консултански услуги која ја основал во 2015 година – фирма Биро за консултански и услужни дејности ТП Дуке-Мишиќ.
Неговото име може да се најде само на списокот на донатори на партијата ГРОМ на Стевчо Јакимовски во 2015 и 2018 година. Тој добил и станови во секоја од зградите кои се изградиле на овие парцели. Новиот ДУП за Тафталиџе ја претворил семејната куќа на неговата мајка Борка Мишиќ во 8 катна зграда. Се наоѓа веднаш до основното училиште „Јан Амос Коменски“ и ја затвора целосна старата руска зграда зад неа која е три ката пониска. Во оваа зграда стан има неговата мајка и фирмата „Аполо инжинеринг“, каде Мишиќ бил вработен до 2015 година.
Дел од бизнисмените кои сега веќе ги имаат изградено своите чудовишта во Тафталиџе, за ИРЛ потврдија дека мистериозниот Петар Мишиќ е оној кој прв им приоѓа. Тој им ветувал брзо градење и “посредување за градежни дозволи”. Ова се правело уште пред да се промени деталниот урбанистички план, а продолжило и потоа. За возврат, фирмата на Мишиќ со договор за цесија добивала пари и станови во име на сите првични сопственици на имотот. Бизнисмените го опишуваат како “паметен и спремен”, со претприемачки дух.
“Момчето бeше многу спремно, но ниту ни бараа ниту сме дале денар за мито”, вели еден од бизнисмените за ИРЛ.
Ова се фазите кои им овозможија на мала позната група на влијателни бизнисмени и политичари комплетно да го променат изгледот на Тафталиџе.
Помрднете ја стрелката лево-десно за да видите пред и потоа од уништувањето на Тафталиџе
Првиот багер на Зоран Азманов
Бизнисменот Зоран Азманов во Тафталиџе ја изгради најголемата зграда, која има 13 ката, 470 станови и деловен простор. Таа локација била и првата подготвена за влез на багерите. Кога минатата недела со Азманов се сретнавме во канцелариите на неговата фирма „Настел“, тој не пречека спремен со папки документи.
“Ги чувам при рака зошто постојано ми доаѓаат разноразни инспектори”, вели тој и кажува дека истите документи им ги покажал и на истражителите од Финансиската полиција.
„Замислете, мене сакаат да ме осомничат дека сум бил инспиратор на некакво злосторничко здружение. За Тафталиџе нема случај“, отсечно вели Азманов.
Земјиштето каде што е изграден станбениот комплекс се протега на две парцели. Порано било државно, во сопственост на ЈП за управување на објекти за спорт и имало статус на зеленило. Со денационализација парцелите им се вратиле на сопствениците, оние истите споменати во погорниот дел на ова истражување. Во 2014 на дел од парцелата сопственик станува Амари ред ДООЕЛ и добива пренамена во градежно земјиште. А, во другата влегува фирмата „Пирамида инженеринг“ и станува сопственик заедно со уште три лица. Со документи за сопствеништво летото 2015 тие му ги нудат на продажба двете парцели за околу 1,1 милион евра и му најавуваат дека ќе иницираат донесување на нов урбанистички план за Тафталиџе.
„Јас од нив ги купив парцелите. Договорот беше ако издејствуваат да се донесе нов ДУП, тогаш ќе добијат плус станови во објектот и договорена сума на пари.“ – објаснува Азманов.
Неколку дена по донесување на ДУП-от кај Азманов доаѓа Петар Мишиќ, кој настапува во улога на посредник помеѓу сопствениците кои ја продале земјата и Азманов и сите понатамошни договори ќе одат преку него. „Настел“ дозвола за градба добива во мај 2016 година. Зградата почнува да се гради, а во ноември 2017 година Петар Мишиќ отвора фирма „Орманче ДООЕЛ“. Азманов добива инструкции становите и парите кои произлегуваат од договорот за компензација на сопствениците да ги префрли на име на „Орманче“.
„Тоа бил нивен интерен договор меѓу сопствениците и Петар Мишиќ. Јас имав обврска да ги обештетам сопствениците и тоа го сторив. Како после ги делеле становите тоа не беше моја работа“, рече Азманов.
Во 2017 година „Орманче“ завршува со загуба од 1360 евра, а во 2018 година вкупните приходи и се 877.000 евра или чиста добивка 720.000 евра.
Азманов ги продаде останатите станови во огромниот станбен комплекс, но Тафталиџе за него не е завршена приказна. Случајот се уште е отворен во Финансиската полиција и Обвинителството за гонење на организиран криминал.
Ванчо Чифлиганец
Сопственикот на „Адора“, Ванчо Чифлиганец е вториот на кого му пристапува Петар Мишиќ. За разлика од земјиштето кај „Настел“ во овој случај и Петар Мишиќ е еден од сопствениците на парцелата. И Чифлиганец се согласи да зборува за случајот „Тафталиџе“. И неговите договори и документи се во Финансиската полиција.
Канцелариите му се во првата зграда што ја изградил кога ја стартувал „Адора“. Се наоѓа во комплексот познат како МИДА, зад Машинскиот факултет во Скопје.
„Јас не сум дал ни еден денар мито, ниту пак некој барал нешто од мене“, веднаш почна да објаснува богатиот бизнисмен.
Чифлиганец потврди дека Петар Мишиќ во „Адора“ доставил понуда уште пред да се донесе ДУП-от и склучиле преддоговор, со кој сопствениците му продале дел од парцелата. Договорот се склучува официјално по носењето на ДУП-от. Откако општина Карпош го изгласа планот, со непосредна спогодба од државата ја купуваат и околната земја по цена од 470.000 евра со цел да се оформи парцела за изградба на станбена зграда. А, потоа поднесува барање за градежна дзовола. Сите сопственици на парцелата се обештетени со станови и пари. Вели дека Мишиќ не добил ништо повеќе од она што му следувало согласно договорот.
„Адора нема исплатено никаков паричен надомест на друштво за консултански услуги на лицето Петар Мишиќ“ – вели Чиглифанец.
На 6-ти јули 2016 „Адора“ добива дозвола за градба која е завршена за две години. Чифлиганец веднаш до пазарчето во Тафталиџе ја изгради зградата „Дајмонд“ во која има 136 станови, 99 паркинг места и 1.097 м2 деловен простор.
И Чифлиганец и Азманов се пожалија дека тоа било последниот објект кој што го изградиле. Чифлиганец од 2002 година досега има изградено над 30 станбени објекти, со 3.000 станови најголем дел во Скопје, и околу 200 во Охрид и Струмица, како и 300 деловни објекти. Со носталгија се потсети на времето кога за време на владеењето на ВМРО-ДПМНЕ имал над 500 вработени, а сега рече тој, бројот е тродупло намален.
Ивица Георгиевски
Во декември 2016 година уште една фирма добива дозвола за градба во Тафталиџе. БИСИ на Ивица Георгиевски, поранешен директор на Агенција за спорт и млади и пратеник од ВМРО-ДПМНЕ. Во историјатот на промени на неговата парцела не се појавува ниту еден од тајфата на Мишиќ. Георгиевски земјиштето го купил на 29 февруари 2016 година од фирмата ПМД-КОМ ДООЕЛ чиј управител е Марк Прекпалај по цена од 240.000 евра. Во мај ја оформува целата парцела откупувајќи земја од државата со непосредна спогодба и доплаќа уште 334.000 евра. БИСИ дозвола за градба добива на крајот на 2016 година. Оваа зграда неодамна е завршена и становите се нудат на продажба.
Пред заминување од функцијата во октомври 2017 година, Јакимовски дозвола за градба во Тафталиџе дал и на други фирми. На 31 август 2017 година дозвола добиле три фирми – „АК Инвест“ и и “Хелга компани“ од Тетово, како и „ТК Инженеринг“ од Скопје за изградба на станбена зграда и деловен објект.
Сопственик на Пирамида Инжинеринг е Благоја Трајковски, сопственик на уште две фирми Инвест Градба Инеженеринг и Омега Констракшн. Партнер на Благоја Трајковски во Инвест Градба Инеженеринг му е Ѓоко Менковски кој во 2013 година е избран за член на Извршен одбор на ГРОМ. Во истата оваа зграда на Пирамида Инженеринг бил сместен и штабот на партијата ГРОМ.
И покрај големите инвестиции на Благоја Трајковски, двете негови фирми Пирамида Инженеринг и Инвест градба од почетокот на 2019 година се во стечајна постапка.
Се’ е легално и ништо не е легално
Властите во вакви интервенции секогаш се оправдуваат со законите. Тие се оние кои ја гарантираат легалноста. Истражувањето на ИРЛ ќе покаже дека всушност донесувањето на деталниот план било само последната фаза од масивниот план кој всушност го скроил Јакимовски заедно со контроверзни ликови кои се во улога на „граѓани“, мистериозни фирми и моќни бизнисмени. Теренот бил однапред подготвен со менување на законите.
Се променија три клучни закони од 2007 до 2015, тоа е законот за градење, за градежно земјиште и просторно планирање. Се воведоа нови плански документации кои беа спротивни на Уставот. Деталните урбанистички планови ги прeдлагаат приватни лица оти и тоа се смени и со законите и се укинаа институциите кои претходно го правеа истото. Така се овозможи продор на интересите на поединци во креирањето на планот за Градот.
“Приказната дека се’ е легално не е точна. Се’ е нелегално, затоа што нелегалноста се протега низ акти оти самите закони се неуставни. Ова е вистинска мафија сокриена во државните институции и тие се инспираторите и креаторите”, вели професорот од Архитектонскиот факултет Мирослав Грчев.
Неуставна операција за опасна интервенција
Поранешниот градоначалник Стевчо Јакимовски одби да разговара со новинарите на ИРЛ, бидејќи, како што ни пренесе неговиот адвокат “имал попаметна работа”.
„Ниту општина Карпош некогаш узурпирала зеленило, ниту ќе узурпира. Ниту квадрат зеленило, ниту тревка на граѓаните ќе им фали, затоа оние што се подготвени да наседнуваат на лагите на СДСМ ги охрабруваме да продолжат да си живеат во својот лажен свет“, вака Стевчо Јакимовски зборуваше кога се носеше ДУП-от.
Една година по носењето на ДУП-от, на 6-ти септември 2017 година невладината организација О2 поднесува иницијатива до Уставниот суд за оценување на уставноста на ДУП-от. Уставниот суд почнува постапка за оценување во декември истата година, но потребни им се повеќе од шест месеци за да утврдат неправилности во постапката. За дури на 20 јуни 2018 година да се донесе одлука за укинување на ДУП-от поради тоа што Општина Карпош не објавиле еколошки план на својата веб страна.
Ова не значеше мораториум на градбите. Поголем дел од градежните активности во Тафталиџе веќе се завршени. ДУП-от кој и овозможи на градежната мафија да изврши окупација на населбата, не се укинува поради неговата содржина, туку поради постапката во која е донесен. Уставниот суд и до таму има надлежности, но вистинскиот проблем е во тоа како и за чиј бенефит бел скроен овој ДУП.
Откако еден детален урбанистички план ќе ги помине потребните процедури во Општината, истиот треба да биде одобрен од Град Скопје и Министерство за транспорт и врски. Ова одобрување значи проверка од страна на комисија во Градот за дали истиот ги исполнува параметрите на ГУП-от и е во согласност со сообраќајниот капацитет. Но, оној за Тафталиџе, онака како што бил скорен, не бил во согласност со параметрите на Генералниот план. Во одредени делови драстично го надминувал бројот на жители кои може да се сместат на оваа површина. И покрај ова истиот бил потпишан и одобрен од надлежните во двете институции.
Парцелите кои (засега) се спасија од семејството на Енвер Малиќи
Наследниците на големиот имот вратен со денационализацијата добиле парцели и на други локации во Карпош. Но, не сите парцели добиле и маркица за градба. Јакимовски веќе не е градоначалник, а локациите стојат нечепнати.
Една ваква локацијата се наоѓа веднаш до Катастарот. И ова земјиште е вратено со денационализација во 2006 година на истите десет наследници. Во 2011 година почнуваат да склучуваат договори за подарок или продажба. И овде како крајни сопственици се фирмата „Орманче“ на Петар Мишиќ, но идеален дел од парцелата има и уште една фирма. СМС ШОПС ДООЕЛ чиј сопственик е зет за ќерка на заменик – градоначалникот на Скопје, Евнер Малиќи.
Во моментов на оваа парцела се наоѓаат монтажни објекти или лимени конструкции во кои има сместено перална за коли и мала локална кројачница. Градежни активности сеуште нема затоа што дел од парцелите сеуште се во сопственост на државата. Но, дел од сопствениците на овие микро бизниси велат дека лица од градежните компании веќе им пристапиле со обид за договор.
Сличен ваков случај може да се забележи и на земјиште веднаш до Драмскиот театар, како и на местото на старата Пошта на Партизанска, која беше урната пред неколку години. СМС Шопс преку истите наследници станува сопственик, но и на овие локации маркица за градба се уште нема.
Истражувачката репортерска лабораторија за ова истражување пребаруваше стотици документи низ државните архиви. Клучните докази можете да ги погледнете на следниве линкови.
ОБЈЕКТ | УРБАНИ АТЕНТАТОРИ | ДОКУМЕНТАЦИЈА | СИМНИ ДОКУМЕНТАЦИЈА |
 | АДОРА ИНЖЕНЕРИНГ |
| |
 | БИСИ |
| |
 | АПОЛО ИНЖЕНЕРИНГ ОРМАНЧЕ ДООЕЛ Петар Мишиќ |
| |
 | НАСТЕЛ |
| |
 | СМС ШОПС |
| |
 | ТК Инженеринг Хелга компани АК Инвест Пирамида Инженеринг |
| |
Денационализација |
